از بیماری هایپرهیدروز چه می دانید؟

هیچ دستورالعملی برای تعیین میزان نرمال تعریق وجود ندارد، اما اگر احساس می‌کنید که بیش از حد عرق می‌کنید و تعریق شما در زندگی روزمره‌تان تداخل ایجاد کرده، ممکن است دچار هایپرهیدروز (Hyperhidrosis) باشید.  هایپرهیدروز، یک بیماری شایع است که در آن فرد بیش از حد عرق می‌کند. این تعریق ممکن است کل بدن را تحت تأثیر قرار دهد و یا فقط بر قسمت‌های خاصی اثر بگذارد. مناطق متداول آسیب‌دیده در هایپرهیدروز عبارتند از: زیربغل، کف دست و پا، صورت، سینه و کشاله ران. معمولاً هر دو طرف بدن به طور مساوی – برای مثال، هر دو دست یا هر دو پا – تحت تأثیر قرار می‌گیرند. تعریق معمولاً تهدیدی جدی برای سلامتی نیست، اما می‌تواند ناراحت‌کننده باشد و بر کیفیت زندگی تأثیر منفی بگذارد یا ممکن است منجر به احساس افسردگی و اضطراب شود.

علائم هایپرهیدروز

• فرد از تماس فیزیکی مانند دست دادن، اجتناب می‌کند، زیرا نسبت به تعریق خود احساس خودآگاهی می‌کند.
• در فعالیت‌هایی مانند رقص یا ورزش شرکت نمی‌کند، زیرا می‌ترسد میزان عرق‌کردنش بیشتر شود.
• تعریق زیاد باعث اختلال در کار می‌شود. برای مثال در نگه‌داشتن ابزار یا استفاده از صفحه کلید رایانه، مشکل دارد.
• با فعالیت‌های عادی روزانه مانند رانندگی مشکل دارد.
• زمان قابل توجهی را صرف مقابله با تعریق می‌کند. برای مثال دوش‌گرفتن مکرر و تعویض لباس.
• از نظر اجتماعی گوشه‌گیر و خودآگاه می‌شود.

بسیاری از افراد مبتلا به هایپرهیدروز خجالت می‌کشند که به دنبال کمک پزشکی باشند. برخی نیز معتقدند هیچ کاری نمی‌توان برای بهبود آن انجام داد. در حالی که این بیماری قابل درمان است. همچنین در صورت تعریق شبانه نیز باید به پزشک عمومی مراجعه کنید. زیرا گاهی اوقات می‌تواند نشانه بیماری جدی‌تری باشد.

علت بروز هایپرهیدروز چیست؟

هایپرهیدروز را بسته به علت ایجاد آن می‌توان به 2 نوع هایپرهیدروز اولیه و ثانویه تقسیم کرد. مدیریت و درمان این دو نوع بیماری ممکن است کاملاً متفاوت باشد. هایپرهیدروز اولیه معمولاً در اوایل زندگی با علائم موضعی بیشتری ظاهر می‌شود. در حالی که هایپرهیدروز ثانویه معمولاً به دلیل عوارض جانبی داروها یا اختلالات سیستمیک مانند اختلالات عصبی ایجاد می‌شود. هایپرهیدروزی که علت مشخصی ندارد به عنوان هایپرهیدروز اولیه شناخته می‌شود و هایپرهیدروزی که علت قابل تشخیصی داشته باشد نیز به عنوان هایپرهیدروز ثانویه شناخته می‌شود.

علت ایجاد هایپرهیدروز اولیه

اگرچه دلیل ایجاد هایپرهیدروز اولیه مشخص نیست، اما تصور می‌شود که این بیماری در نتیجه ایجاد مشکل در بخشی از سیستم عصبی به نام سیستم عصبی سمپاتیک (sympathetic) ایجاد می‌شود.  ممکن است ژن‌های بیمار نیز در ایجاد هایپرهیدروز اولیه نقش داشته باشند. علائم بسیاری از افراد مبتلا به هایپرهیدروز اولیه در دوران بزرگسالی بدون درمان یا دلیل واضح بهبودی، تسکین می‌یابد.

نقش سیستم عصبی سمپاتیک در ایجاد هایپرهیدروز اولیه

سیستم عصبی سمپاتیک بیشتر عملکردهای بدن را که نیازی به تفکر آگاهانه ندارند مانند حرکت غذا در بدن و حرکت ادرار از کلیه ها به داخل مثانه، کنترل می‌کند. سیستم عصبی سمپاتیک مانند ترموستات عمل می‌کند. اگر این سیستم احساس کند که بدن بیش از حد داغ شده، سیگنالی برای تولید عرق از مغز به میلیون‌ها غدد عرق در بدن ارسال می‌کند. عرق روی پوست سرد شده و پس از آن دمای بدن کاهش پیدا می‌کند. به نظر می‌رسد که غدد اکرین در ایجاد هایپرهیدروز دخیل است. در زیربغل، دست‌ها، پاها و صورت، غدد اکرین بیشتری وجود دارد. شاید به همین دلیل باشد که این مناطق، اغلب تحت تأثیر هیپرهیدروز قرار می‌گیرند.

نقش ژن ها در هیپرهیدروز اولیه

در برخی از موارد هایپرهیدروز اولیه در خانواده‌ مشاهده شده که نشان می‌دهد جهش ژنتیکی ممکن است علت این بیماری باشد. در جهش ژنتیکی، دستورالعمل‌های سلول‌ها به هم می‌ریزد. این امر می‌تواند عملکرد طبیعی بدن را مختل کند.

علل ایجاد هایپرهیدروز ثانویه

هایپرهیدروز ثانویه، می‌تواند علل مختلفی داشته باشد، از جمله:

• بارداری
• یائسگی
• اضطراب
• چاقی
• داروهای خاص (از جمله برخی داروهای ضدافسردگی، پروپرانولول (propranolol)، پیلوکارپین (pilocarpine) و بتانکول (bethanechol ))
• مستی یا مصرف زیاد مواد مخدر و یا ترک مشروبات الکلی و مواد مخدر در صورت اعتیاد به آن‌ها
• قند خون پایین (هیپوگلیسمی (hypoglycaemia))
• تیروئید پرکار
• دیابت
• بیماری پارکینسون (Parkinson)
• برخی عفونت‌ها مانند سل و HIV
• اختلالات سلول‌های خونی یا مغز استخوان (مانند لنفوم هوچکین (Hodgkin lymphoma) که سرطان سلول‌های سفید خون است)

نکته قابل توجه این است که هایپرهیدروز ثانویه نسبت به هایپرهیدروز اولیه، اغلب به طور ناگهانی شروع می‌شود و معمولاً بر کل بدن تأثیر می‌گذارد.

چه کسانی بیشتر به هایپرهیدروز مبتلا می شوند؟

هایپرهیدروز بیماری شایعی است. تخمین زده می‌شود که از هر 100 نفر، بین 1 تا 3 نفر تحت تأثیر این بیماری قرار می‌گیرند. هایپرهیدروز اولیه، مردان و زنان را به میزان مساوی درگیر می‌کند. اگرچه علائم این اختلال معمولاً در دوران کودکی یا بلوغ شروع می‌شود اما ممکن است در هر سنی ایجاد شود.

بیماری هایپرهیدروز چگونه درمان می شود؟

درمان هایپرهیدروز می‌تواند چالش‌برانگیز باشد و ممکن است مدتی طول بکشد تا بهترین درمان برای فرد پیدا شود. بنابراین پزشکان معمولاً توصیه می‌کنند ابتدا با کم‌تهاجمی‌ترین درمان، مانند ضدعرق‌های قوی شروع کنید. تغییر در شیوه زندگی از جمله پوشیدن لباس‌های گشاد و سبک، نیز ممکن است کمک‌کننده باشد. اگر این کارها کمکی به درمان بیماری نکند، ممکن است توصیه شود که درمان‌هایی مانند آنتی‌کولینرژیک‌ها (anticholinergic)، یونتوفورزیس (Iontophoresis )، تزریق سم بوتولینوم (Botulinum)، روان‌درمانی و حتی جراحی را امتحان کنید. هیپرهیدروز معمولاً یک بیماری طولانی مدت است، اما برخی از افراد با گذشت زمان بهبود می‌یابند. درمان‌های موجود اغلب می‌تواند مشکل را تحت کنترل نگه دارد.

درمان خانگی یا روش های کم خطر درمان هایپرهیدروز

در ابتدا معمولاً درمان‌­های کم‌تهاجمی توسط پزشک توصیه می‌شود. تغییر سبک زندگی نمی‌تواند هایپرهیدروز اولیه را درمان کند. این روش تنها می‌تواند علائم را بهبود بخشد و به اعتماد به نفس فرد کمک کند. توصیه‌های زیر ممکن است راهگشا باشد.

• از مصرف محرک‌هایی که می‌دانید تعریق را بدتر می‌کند، مانند غذاهای تند و الکل اجتناب کنید.
• به جای خوشبوکننده، از ضدعرق استفاده کنید.

• از پوشیدن لباس‌های تنگ و محدود‌کننده و الیاف مصنوعی مانند نایلون خودداری کنید. پوشیدن لباس مشکی یا سفید نیز می‌تواند علائم تعریق را به حداقل برساند.
• شیلد یا محافظ‌های زیر بغل (Armpit shields)، عرق زیاد را جذب کرده و از لباس شما محافظت می‌کند.
• جوراب‌هایی بپوشید که رطوبت را جذب می‌کنند. مانند جوراب‌های ضخیم ساخته‌شده از الیاف طبیعی، کفی مخصوص و یا جوراب ورزشی که برای جذب رطوبت طراحی شده است.از پوشیدن جوراب‌های ساخته‌شده از مواد دست‌ساز خودداری کنید. در صورت امکان، حداقل دوبار در روز جوراب خود را تعویض کنید.
• در حالت ایده‌آل، کفش‌های چرمی بپوشید. سعی کنید از چند جفت کفش‌ مختلف استفاده کنید.
• اگر یک ضدعرق معمولی، تعریق شما را کنترل نمی‌کند، پزشک ممکن است ضدعرق قوی‌تری را تجویز کند.ضدعرق حاوی کلرید آلومینیوم (aluminium chloride) با بستن غدد عرق کار می‌کند و اغلب برای درمان هایپرهیدروز استفاده می‌شود. شب، قبل از خواب از آن استفاده کرده و صبح بشویید.شایع‌ترین عارضه جانبی کلرید آلومینیوم، تحریک خفیف یا خارش و سوزن سوزن شدن در محل استفاده است. استفاده کمتر از ضدعرق می‌تواند به کاهش سوزش کمک کند. استفاده منظم از نرم‌کننده‌ها (مرطوب کننده‌ها) و جایگزین‌های صابون نیز ممکن است مفید باشد.
• هر روز دوش بگیرید. از صابون ضدباکتری هنگام حمام‌کردن استفاده کنید. با این کار، باکتری‌هایی را که می‌توانند روی پوست عرق کرده شما، ساکن شده و بو ایجاد کنند، کنترل کنید. بعد از حمام و قبل از استفاده از ضدعرق، بدن خود را کاملاً خشک کنید.

درمان هایپرهیدروز با آنتی‌ کولینرژیک ها

پزشک ممکن است برای درمان هایپرهیدروز، یک نوع دارو به نام آنتی‌کولینرژیک یا آنتی موسکارینی (antimuscarinic) تجویزکند. این داروها با از بین‌بردن اثرات یک ماده شیمیایی به نام استیل کولین (acetylcholine) کار می‌کنند. سیستم عصبی از استیل‌کولین برای فعال کردن غدد عرق استفاده می‌کند. داروهای آنتی‌کولینرژیک به صورت قرص یا محلول در مناطق آسیب دیده، استفاده می‌شود. این داروها به طور گسترده برای درمان هایپرهیدروز استفاده نمی‌شوند و اکثر آن‌ها، مجوز درمان ندارند. اما برخی از افراد آن‌ را داروی مفیدی می‌دانند. پروپانتلین بروماید (Propantheline bromide) یک داروی آنتی‌کولینرژیک است که دارای مجوز برای درمان هایپرهیدروز است. با این حال، داروهای آنتی‌کولینرژیک بدون مجوز (مانند اکسی بوتینین (oxybutynin) و گلیکوپیرونیم بروماید (glycopyrronium bromide)) نیز در صورت تشخیص پزشک برای هایپرهیدروز تجویز می‌شوند. عوارض جانبی احتمالی آنتی‌کولینرژیک‌ها شامل خشکی دهان، تاری دید، گرفتگی معده، یبوست و مشکل در دفع ادرار است.

درمان هایپرهیدروز با یونتوفورزیس

در صورت تعریق زیاد در ناحیه دست یا پا، ممکن است یونتوفورز به درمان هیپرهیدروز کمک کند. این روش معمولاً به میزان کمتری مؤثر است. با این حال می‌توان از یونتوفورزیس برای درمان تعریق زیر بغل نیز استفاده کرد. یونتوفورز شامل درمان مناطق آسیب‌دیده پوست با جریان الکتریکی ضعیفی است که از آب یا یک پد خیس عبور می‌کند. تصور می‌شود که این امر به انسداد غدد عرق کمک می‌کند. اگر دست و پای شما نیاز به درمان دارد، آن‌ها را در یک کاسه آب قرارداده و جریان الکتریکی ضعیفی از آب عبور می‌دهند. برای درمان زیربغل نیز یک پد تماسی مرطوب در مقابل هر زیربغل قرار داده و جریانی از پد عبور می‌کند. این درمان دردناک نیست اما جریان الکتریکی می‌تواند باعث ناراحتی خفیف کوتاه‌مدت و سوزش پوست شود.

هر جلسه یونوتوفورزیس بین 20 تا 30 دقیقه طول می‌کشد. درمان معمولاً باید 2 تا 4 جلسه در هفته است. علائم باید پس از یک یا دو هفته، شروع به بهبود کنند. پس از آن بسته به شدت علائم، درمان بیشتری در فواصل 1 تا 4 هفته لازم خواهد بود. اگرچه ممکن است لازم باشد برای درمان به طور مرتب به کلینیک پوست مراجعه کنید، اما این روش اغلب مؤثر است.

درمان هایپرهیدروز با تزریق بوتاکس

سم بوتولینوم یا بوتاکس (Botox) را می‌توان در قسمت‌هایی از بدن که تحت تأثیر هایپرهیدروز قرار گرفته‌اند، به پوست تزریق کرد. این کار با مسدود کردن سیگنال‌های مغزی به غدد عرق، به کاهش تعریق در این نواحی کمک می‌کند. حدود 20-15 تزریق در مناطق آسیب‌دیده بدن مانند زیربغل، دست، پا یا صورت انجام می‌شود. این روش معمولاً در مجموع حدود 45-30 دقیقه زمان می‌برد. تأثیر تزریقات معمولاً چند ماه طول می‌کشد. پس از آن در صورت لزوم می‌توان درمان را تکرار کرد‌. عوارض جانبی احتمالی تزریق بوتاکس عبارتند از:

• درد، قرمزی یا خارش در محل تزریق
• تهوع، سردرد و گرگرفتگی بعد از تزریق
• قسمت دیگری از بدن برای جبران ناحیه تحت درمان، بیشتر عرق می‌کند (تعریق جبرانی)
• ضعف عضلانی در اطراف ناحیه درمان

اکثر این عوارض کوتاه‌مدت هستند یا با از بین رفتن اثر تزریق‌ها، برطرف می‌شوند.

درمان هایپرهیدروز از طریق جراحی

در موارد معدودی که هایپرهیدروز شدید است و درمان‌های قبلی موفقیت‌آمیز نبوده، ممکن است جراحی توصیه شود.

درمان هایپرهیدروز با جراحی سمپاتکتومی آندوسکوپی قفسه سینه

پرکاربردترین نوع جراحی برای درمان هایپرهیدروز، سمپاتکتومی آندوسکوپی قفسه سینه یاETS (Endoscopic thoracic sympathectomy) است. معمولاً در مواردی که هایپر هیدروز، کف دست یا زیربغل را تحت تأثیر قرار می‌دهد، از این روش استفاده می‌شود. درETS ، برش‌های کوچکی در کنار سینه ایجاد می‌شود. سپس اعصاب کنترل‌کننده تعریق در ناحیه آسیب‌دیده، بریده می‌شوند. در این صورت، سیگنال‌ها دیگر نمی‌توانند از طریق آن‌ها به غدد عرق منتقل شوند. این عمل، تحت بیهوشی عمومی و در دو طرف بدن انجام می‌شود.

مؤسسه ملی سلامت و بهبود مراقبت NICE (The National Institute for Health and Care Excellence) توصیه می‌کند که از ETS برای درمان تعریق زیاد کف دست یا زیربغل استفاده شود. با این حال پزشک قبل از انجام عمل باید به بیمار توضیح دهد که ETS خطر عوارض جدی را در پی دارد. بسیار متداول است که تعریق جبرانی بیش از حد پس از عمل رخ دهد. این عارضه باعث می‌شود برخی از افراد، از این عمل پشیمان شوند. این روش همیشه در کاهش تعریق موفق نیست. به همین دلیل، فقط افراد مبتلا به هایپرهیدروز شدید که به درمان‌های دیگر پاسخ نداده‌اند باید از آن استفاده کنند. عوارض جانبی ETS همچنین می‌تواند شامل موارد زیر باشد:

• تعریق صورت و گردن بعد از خوردن غذا (عرق چشایی). این عارضه ممکن است نیمی از افرادی را که تحت عمل جراحی قرار گرفته‌اند تحت تأثیر قرار دهد.
• خونریزی در قفسه سینه در حین عمل جراحی
• به دام افتادن هوا در داخل قفسه سینه یا پنوموتوراکس (pneumothorax). پنوموتوراکس می‌تواند باعث درد قفسه سینه و مشکلات تنفسی شود.
• آسیب به سیستم عصبی که باعث افتادگی پلک فوقانی در یک طرف صورت می‌شود. به این عارضه، سندرم هورنر (Horner’s syndrome) گفته می‌شود که ممکن است دائمی باشد.

 درمان هایپرهیدروز از طریق برداشتن یا تخریب غدد عرق

تعریق بیش از حد زیر بغل گاهی اوقات با برداشتن یا تخریب غدد عرق درمان می‌شود. این درمان را می‌توان به روش‌های مختلفی انجام داد:

• ایجاد برش در زیر بغل و با دقت تراشیدن(کورتاژ (curettage) یا برش غدد عرق) که به آن عمل شلی (Shelley’s procedure) گفته می‌شود.

• استفاده از کاوشگر پوست (نیازی به برش نیست). کاوشگر، تابش الکترومغناطیسی منتشر کرده و غدد عرق را از بین می‌برد.
• قرار دادن دستگاه لیزر زیر پوست از طریق یک برش کوچک و استفاده از آن برای از بین بردن غدد عرق.

این روش‌ها عموماً با بی حسی موضعی انجام می‌شوند. به این معنی که شما بیدار خواهید بود اما زیربغل شما بی‌حس می شود. برداشتن یا تخریب غدد عرق در بسیاری از موارد می‌تواند راه حلی دائمی برای تعریق زیاد زیربغل باشد. این روش برای برخی ورزشکاران انجام می‌شود.

درمان اضطراب جهت کاهش علائم هایپرهیدروز (روان درمانی)

احساس اضطراب به طور مستقیم، عامل ایجاد هایپرهیدروز اولیه نیست. اما می‌تواند تعریق را تشدید کرده و یک چرخه معیوب ایجاد کند. احساس خودآگاهی در موقعیت‌های خاصی مانند ملاقات با افراد جدید یا حضور در یک مکان شلوغ نیز می‌تواند باعث اضطراب شود. اگر اضطراب، تعریق شما را تشدید می‌کند، نوعی درمان‌گفتاری به نام درمان‌رفتاری شناختی CBT (cognitive behavioural therapy) می‌تواند به شما کمک کند. داروهای ضداضطراب معمولاً برای درمان توصیه نمی‌شود، زیرا می‌تواند تعریق را بیشتر کند.

عوارض هایپرهیدروز

هایپرهیدروز معمولاً تهدید جدی برای سلامتی نیست، اما گاهی می‌تواند منجر به مشکلات جسمی و روحی شود. در این بخش، به چند مورد از عوارض جانبی این بیماری پرداخته می‌شود.

عفونت های قارچی ناشی از هایپرهیدروز

هایپرهیدروزیس، خطر ابتلا به عفونت های قارچی را به ویژه در پاها افزایش می‌دهد. بیشتر عفونت‌های قارچی ناخن و پای ورزشکاران نیز به همین دلیل است. علت آن این است که عرق زیاد همراه با پوشیدن جوراب و کفش، محیطی ایده‌آل برای رشد قارچ‌ها ایجاد می‌کند. عفونت‌های قارچی را می‌توان با کرم‌های ضد قارچ درمان کرد. در موارد شدیدتر ممکن است نیاز به قرص یا کپسول ضد قارچ باشد.

عوارض پوستی بیماری هایپرهیدروز

عرق زیاد می‌تواند فرد را در برابر برخی بیماری‌های پوستی آسیب‌پذیرتر کند، مانند:

• زگیل: توده‌های کوچک و خشن روی پوست که توسط ویروس HPV ایجاد می‌شود.
• جوش: برجستگی‌های متورم به رنگ زرد یا قرمز در پوست که می‌تواند با عفونت فولیکول مو ایجاد شود.
• اگزما

بوی بد بدن ناشی از هایپرهیدروز

اگرچه افراد مبتلا به هایپرهیدروز زیاد عرق می‌کنند، اما اکثر آن‌ها مشکلی با بوی بد بدن ندارند. این امر به این دلیل است که هایپرهیدروز معمولاً بر غدد عرق aprocrine -که عامل تولید عرق با بوی نامطبوع هستند-، تأثیر نمی‌گذارد. با این حال، اگر زمان بدهید که باکتری‌ها عرق را تجزیه کنند، عرق می‌تواند بوی نامطبوعی پیدا کند. همانطور که گفته شد، خوردن غذاهای تند و نوشیدن الکل نیز باعث ایجاد عرق با بوی غیر طبیعی می‌شود. با استفاده مکرر از اسپری ضد عرق و استفاده از محافظ‌های زیربغل برای جذب عرق و تغذیه مناسب، می‌توان از بوی بد عرق، جلوگیری کرد یا آن را کاهش داد.

عوارض روحی هایپرهیدروز

هیپر هیدروز ممکن است اثرات روحی به دنبال داشته باشد. تعدادی از افراد مبتلا به این بیماری، احساس ناراحتی یا افسردگی می‌کنند. مهم است که از سلامت روان خود غافل نشوید. اگر فکر می‌کنید ممکن است افسرده باشید، به یک پزشک مراجعه کنید. همچنین می‌توانید درباره مقابله با استرس، اضطراب و افسردگی اطلاعات بیشتری کسب کنید.

مراجع:

• rarediseases.org
• nhsinform.scot
• webmd.com