ادراکات اجتماعی و قضاوتهای ارزشی اغلب بر اساس ظاهر هر فرد است. چین و چروک، پف زیر چشم، رنگ ناهموار پوست و لک های پوستی همگی از نشانههای پیری پوست هستند. از این رو مطالعات و تحقیقات کنونی سعی میکنند راههایی برای توقف یا تأخیر تغییرات ناشی از افزایش سن پیدا کنند. از جمله این تحقیقات میتوان به بررسی عوامل مهم و مؤثر بر پیری پوست اشاره کرد. یکی از این عوامل، مصرف سیگار و دخانیات است. دراین مطلب به این موضوع مهم پرداخته شده است.
بیماری های پوستی ناشی از مصرف سیگار
سیگار کشیدن یکی از عوامل اصلی مرگ و میر و بیماری است. هر سال، حدود 5.4 میلیون نفر به دلیل مشکلات مربوط به سیگار از دنیا میروند. به طوری که سالیانه مرگ ناشی از مصرف سیگار بیشتر از مرگ و میرهای ناشی از سل، HIV یا ایدز و مالاریا است. علاوه بر ارتباط قوی سیگار با بیماریهای جدی، بسیاری از بیماریهای پوستی نیز تحت تأثیر سیگار کشیدن اتفاق میافتد. از جمله این بیماریها میتوان به پیری زودرس پوست، بهبود دیرهنگام زخم، سرطان سلول سنگفرشی، ملانوم، سرطان دهان، آکنه و اگزما اشاره کرد. ارتباط سیگارکشیدن با سرطانهای پوست هنوز مشخص نیست و نتایج مطالعات متناقض است. برخی از درماتوزهای مزمن (chronic dermatoses) مانند درماتیت تماسی و آتوپیک (atopic)، پسوریازیس (psoriasis) و لوپوس اریتماتوز جلدی (cutaneous lupus erythematosus) نیز با دود سیگار ارتباط دارند. از سوی دیگر، نشان داده شده که نیکوتین (nicotine) به عنوان یک درمان در بهبود برخی بیماریهای پوستی مؤثر است.
پیری پوست در اثر مصرف سیگار
تغییرات پوستیِ وابسته به سن ناشی از ترکیبی از فرایندهای زمانی ذاتی و عوامل بیرونی است. یکی از مهمترین عوامل بیرونی مؤثر در پیری پوست مصرف دخانیات است. مطالعات قبلی نیز نشان داده که بین مصرف دخانیات و چین و چروک صورت رابطه وجود دارد. در واقع پیری زودرس پوست یکی از شایعترین نشانههای سیگارکشیدن است. صورت افراد سیگاری با چین و چروکهای قابل توجه و خطوط استخوانی برجسته مشخص میشود. ارتباط بین سیگارکشیدن و پیری زودرس پوست اولین بار 150 سال پیش شرح داده شد. از آن زمان بسیاری از مطالعات این ارتباط را تأیید کردهاند. گزارش شده که پوست یک فرد سیگاری 40 ساله با پوست یک غیرسیگاری 70 ساله قابل مقایسه است.
آگاهی از الگوهای پیری زودرس صورت در افرادی که سابقه سیگارکشیدن دارند، برای پزشکان بسیار اهمیت دارد. زیرا این اطلاعات به پزشکان کمک میکند تا توصیههای مبتنی بر شواهد را در مورد اصلاح شیوه زندگی به مراجعین خود ارائه دهند. این توصیهها به بیماران در حفظ ظاهر صورتشان کمک زیادی میکند.
سیگار کشیدن چگونه روی پوست اثر می گذارد؟
در حال حاضر سیگارکشیدن یکی از مضرترین فعالیتها برای سلامتی و زندگی انسان است. دود سیگار باعث تغییرات نامطلوب پوستی میشود. رادیکالهای آزاد ناشی از سیگارکشیدن باعث آسیبرساندن به مکانیسمها و کاهش گردش ماتریس خارج سلولی (به عنوان مثال، سنتز کلاژن (collagen) و الاستین (elastin)) میشود. این امر در نهایت منجر به ایجاد علائم زودرس پیری پوست میشود. دود سیگار همچنین روند بسیاری از بیماری های پوستی از جمله سرطان را تشدید میکند. نتایج مطالعات نشان میدهد که سیگارکشیدن بر چندین ویژگی بیوفیزیکی پوست به شکل زیر تأثیر میگذارد:
- نیکوتین فعالیت ملانوسیت ها (melanocytes) را تحریک میکند.
- ضخامت پوست افراد سیگاری در ناحیه گونه افزایش پیدا میکند.
- سیگارکشیدن بر چینهای بینی و سایر چین و چروکهای درشت صورت تأثیر میگذارد.
- سیگار، گردش خون بافت پوست را کاهش میدهد.
رادیکالهای آزاد و گونههای فعال اکسیژن ناشی از سیگارکشیدن تغییرات پیری را در اپیدرم و درم ایجاد میکند. این فرایند با اختلال در بیوسنتز کلاژن و تخریب آن ایجاد خواهد شد. کشیدن سیگار همچنین در میزان چربی صورت (ایجادکننده حجم صورت) مؤثر است. از این رو مصرف سیگار باعث کاهش حجم صورت و استخوانی دیده شدن صورت میشود.
در نتیجه میتوان گفت ارتباط واضحی بین پیری پوست، حجم صورت و سیگار کشیدن وجود دارد. به بیماران (به ویژه جوانان) توصیه میشود که مصرف سیگار را ترک کنند، زیرا شدت پیری با میزان و مدت زمان قرار گرفتن در معرض دخانیات، افزایش پیدا میکند. برخی از بیمارانی که سابقه سیگار کشیدن دارند، برای پیری پوست صورت خود از پزشک، درخواست درمان غیر جراحی میکنند. این افراد ممکن است به درمان سریعتر و گستردهتری برای مقابله با پیری شدید پوست نیاز داشته باشند.
تأثیر تنباکو روی پوست
دود تنباکو برای سلولها سمی است که عامل آسیبرسان برای پوست است و روند طبیعی پیری پوست را تسریع میکند. در واقع دود تنباکو، نیکوتین و سایر مواد خطرناک، نه تنها روی افراد سیگاری بلکه برای «سیگاریهای منفعل» -که اغلب کودکان هستند-، نیز تأثیر مخربی دارد. آسیب پوستی ناشی از دود تنباکو برگشتناپذیر است. با ترک تنباکو میتوان از آسیب بیشتر جلوگیری کرد.
ارتباط بین دوز و مدت زمان مصرف سیگار با پیری پوست چیست؟
نشان داده شده که سیگاریهای فعلی، علائم پیری شدیدتری نسبت به افراد غیرسیگاری دارند. نتایج زیر در ارتباط با دوز و مدت مصرف سیگار در افراد، استنباط شده است:
- ارتباط مصرف سیگار با افزایش خطوط پیشانی، پف زیر چشم، چینهای بینی، لب و دهان و کاهش حجم لب از نظر آماری معنیدار است.
- در مقایسه بین سیگاریهای فعلی و سیگاریهایی که ترک کردهاند، هیچ تفاوت آماری معنیداری در شدت پیری صورت آنها موجود نیست.
- یک ارتباط وابسته به دوز بین سابقه مصرف سیگار در سال و شدت پیری پوست در اکثر افراد سیگاری وجود دارد.
- حتی اگر شخصی سیگار کشیدن را به مدت طولانی ترک کرده باشد، پیری پوست را بیشتر از افراد عادی تجربه میکند. این نکته نشان میدهد که ترک سیگار، جوانی پوست را بازنمیگرداند. اما میتواند از پیرتر شدن آن جلوگیری کند.
- شدت خطوط لثهای، لکههای اشکی، خطوط پای کلاغی، خطوط اطراف دهان و کاهش حجم لب، با مدت زمان سیگار کشیدن رابطه مستقیم دارد.
- ضخامت استراتوم کورنئوم(Stratum Corneum or SC) با تعداد سالهای سیگارکشیدن رابطه منفی دارد.
مقایسه ویژگی های پوست در افراد سیگاری و غیر سیگاری
هدف از این بخش مقایسه چندین ویژگی بیوفیزیکی پوست در افراد سیگاری با غیر سیگاریها به منظور ارزیابی تأثیر سیگار کشیدن بر پوست است. موارد زیر از جمله تفاوتهای مشهود و اندازهگیری شده بین این دو گروه است:
- سطح هموگلوبین افراد سیگاری بیشتر از افراد غیر سیگاری است.
- تراکم اپیدرم و درم در افراد سیگاری کمتر است. دلیل آن، این است که افراد سیگاری فیبر کلاژن و الاستین کمتری در درم دارند.
- پوست در افراد سیگاری کشش کمتری دارد. کشش پوست در پیشانی افراد سیگاری به طور قابل توجهی پایینتر است.
- چینخوردگی بینی در افراد سیگاری آشکارتر است.
- تبخیر آب از سطح پوست (TEWL) در زخم افراد سیگاری بالاتر است.
- آب در بافت پوست در زنان و مردان سیگاری به میزان قابل توجهی کمتر است. علت این امر میتواند کاهش جریان خون در پوست افراد سیگاری و افزایش TEWL باشد که باعث آبرسانی کمتر به پوست می شود.
- میزان ملانین پوست افراد سیگاری در همه نقاط بیشتر از افراد غیر سیگاری است. این نتیجه میتواند به دلیل تأثیر نیکوتین بر فعالیت ملانوسیتها باشد.
اثر ترک سیگار روی پوست
آگاهی از ارتباط بین سیگار کشیدن و بیماریهای خاص بسیار مهم است. زیرا این آگاهی میتواند منجر به ترک سیگار شود. افراد در جامعه به این نتیجه رسیدند که افراد سیگاری در مقایسه با افراد غیرسیگاری، این ارتباط را کمتر میشناسند. برخی از افراد غیر سیگاری معتقد بودند که اکثر افراد سیگاری در صورت آگاهی از این اطلاعات، سیگار را ترک خواهند کرد. اما متأسفانه اکثر افراد سیگاری به آثار مضر دخانیات بر بدن خود توجه نمیکنند. در واقع آگاهی عموم در مورد ارتباط بین سیگار کشیدن و پیری پوست میتواند افراد را به ترک سیگار وادار کند. در نتیجه این امر باعث میشود از عوارض ناشی از سیگار جلوگیری شود.
طبق بررسیهای انجام شده به این نتیجه رسیدهاند که رنگ پوست پس از ترک سیگار روشن میشود. همچنین هر دو شاخص اریتم (erythema) و ملانین (melanin) پوست، 1 ماه پس از ترک سیگار کاهش پیدا میکند. یافتههای این مطالعات به طور مختصر در زیر بیان شده است:
- بیش از نیمی از مردم از رابطه بین سیگار کشیدن و پیری صورت آگاه هستند.
- هیچ ارتباط معنیداری با انگیزه ترک سیگار در بین سیگاریهای فعلی و آگاهی آنها از رابطه بین سیگار کشیدن و پیری پوست وجود ندارد.
- آگاهی جامعه در مورد ارتباط بین سیگار کشیدن و اثرات مخرب آن روی پوست، نیازمند توجه بیشتر است.
- دانش و آگاهی مردم از رابطه سیگار و پیری پوست باید از راههای زیر گسترش پیدا کند:
- ایجاد کمپینهای بهداشتی
- قرار دادن مراحل ترک سیگار در بستههای سیگار
- ایجاد برنامه ترک سیگار یا استفاده از هوش مصنوعی به عنوان یک درمان رفتاریشناختی
- مشارکت مقامات بهداشتی برای ایجاد سیاستهای بهداشت عمومی مؤثرتر در برابر سیگار کشیدن
انگیزههای ترک سیگار
آگاهی از بیماریهای مرتبط با دخانیات و مشکلات سلامتی، انگیزه مهمی برای ترک سیگاریها است. پیری صورت محرک بهتری برای گروههای سنی جوان است. زیرا این گروه بیشتر نگران ظاهر خود هستند. همچنین ظاهر زیبا و جوان در آنها میتواند بر رفتار اجتماعی و وضعیت باروری آنها تأثیر مثبت بگذارد.