اصطلاح آتوپیک به مجموعه‌ای از بیماری‌هایی که سیستم ایمنی بدن را درگیر می‌کنند، اطلاق می‌شود که از جمله آن‌ها می‌توان به درماتیت آتوپیک، آسم و تب یونجه اشاره کرد. کلمه درماتیت به معنی التهاب پوست است. بسیاری از افراد برای «درماتیت آتوپیک» از کلمه اگزما استفاده می‌کنند که رایج‌ترین نوع آن نیز هست.
اگزما بیماری است که در آن لکه‌های پوستی ملتهب، ترک خورده، خشن و همراه با خارش می‌شوند. بعضی از انواع آن می‌تواند باعث ایجاد تاول نیز بشود.
غذاهای خاصی مانند آجیل و لبنیات و همچنین محرک‌های محیطی شامل دود، گرد و غبار، صابون‌ها، لوسیون‌ها و عطرها می‌توانند علائم را تشدید کنند. لازم است که بدانید اگزما مسری و واگیردار نیست. برخی از افراد این بیماری را پشت سر می‌گذارند، در حالی که عده‌ای تا سنین بزرگسالی با این بیماری درگیر هستند.
در این مقاله توضیح می دهیم که اگزما چیست و در ادامه علائم، روش‌های درمانی، علل و انواع آن را بیان می‌کنیم.
علائم اگزما
علائم درماتیت آتوپیک بسته به سن فردی که به آن مبتلا است متفاوت است. درماتیت آتوپیک در نوزادان شایع است. قسمت‌های خشک و پوسته پوسته‌ای روی پوست ظاهر می‌شود که اغلب به شدت خارش دارند. لازم است بدانید که مالش و خراش مداوم می‌تواند منجر به عفونت‌های پوستی گردد. نحوه شناسایی اگزمای آلوده را در اینجا به شما آموزش می‌دهیم. در اکثر موارد، اگزما خفیف است. شایع‌ترین علائم درماتیت آتوپیک عبارتند از:
- پوست خشک و پوسته پوسته شده
- گرگرفتگی پوست
- خارش
- زخم‌های باز، خشک شده یا در حال خونریزی
برخی از علائم اگزما در افرادی که پوست تیره دارند متفاوت است. افراد مبتلا به اگزمای شدید برای تسکین علائم خود نیاز به درمان فشرده‌تری دارند. بیشتر افراد مبتلا به این بیماری قبل از 5 سالگی به آن مبتلا می‌شوند. با این حال، برآورد شده است که حدود60٪ از کودکان در سنین بلوغ، دیگر علائمی نخواهند داشت. افرادی که به این اگزما مبتلا هستند، در طی مدت ابتلا، برهه‌های زمانی با علائم شدید و همچنین حالت بهبودی موقت را تجربه می‌کنند.
علائم در کودکان و بزرگسالان ممکن است متفاوت باشد. بخش‌های زیر برخی از این تفاوت‌ها را با جزئیات بیشتری بیان می‌کند.
1- علائم اگزما در نوزادان
علائم زیر در نوزادان زیر 2 سال مبتلا به اگزما شایع است:
- جوش روی پوست سر و گونه‌ها
- جوش‌هایی که قبل از نشت مایع متورم می‌شوند.
- جوش‌هایی که می‌توانند باعث خارش شدید شوند و ممکن است در حین خواب آزاردهنده باشند.
2- علائم در کودکان
علائم درماتیت آتوپیک در کودکان 2 ساله و بالاتر به صورت زیر شایع است:
- جوشی که در پشت چین آرنج یا زانو ظاهر می‌شود.
- جوشی که روی گردن، مچ، مچ پا و چین بین باسن و پاها ظاهر می‌شود.
- جوش‌های پیوسته و برآمده
- جوش‌هایی که ممکن است روشن یا تیره باشند.
- ضخیم شدن پوست که به عنوان lichenification شناخته می‌شود، که می‌تواند به یک خارش دائمی تبدیل شود.
3- علائم در بزرگسالان
علائم درماتیت آتوپیک به صورت زیر در بزرگسالان شایع است:
- جوشی که پوسته پوسته‌تر از آن‌هایی است که در کودکان رخ می‌دهد.
- جوشی که معمولاً در چین آرنج یا زانو یا گردن ظاهر می‌شود.
- جوش‌هایی که قسمت زیادی از بدن را می‌پوشاند.
- پوست بسیار خشک در نقاط آسیب دیده
- جوش‌هایی که به طور دائمی خارش دارند.
- عفونت‌های پوستی
بزرگسالانی که در دوران کودکی به درماتیت آتوپیک مبتلا شده‌اند اما به طور کامل بهبود یافته‌اند، ممکن است هنوز دارای پوستی خشک یا تحریک‌پذیر، اگزمای دست و مشکلات چشمی باشند. ظاهر پوست مبتلا به درماتیت آتوپیک به میزان خراشیدگی و آلودگی پوست بستگی خواهد داشت. خراش و مالش می‌تواند باعث تحریک بیشتر پوست، افزایش التهاب و تشدید خارش شود.
انواع اگزما
اگزما علاوه بر درماتیت آتوپیک، انواع دیگری نیز دارد که عبارتند از:
- درماتیت تماسی آلرژیک: این نوع، یک واکنش پوستی است که به دنبال تماس با ماده یا ماده آلرژی‌زایی که سیستم ایمنی بدن آن را خارجی می‌داند، رخ می‌دهد.
- اگزما دیشیدروتیک: این نوع، بر تحریک پوست کف دست و کف پا تمرکز دارد و همچنین با تاول همراه می‌شود.
- نورودرماتیت: این نوع، منجر به ایجاد لکه‌های پوستی روی سر، بازوها، مچ‌ها و پایین پاها می‌شود و به دلیل خارش موضعی پدیدار می‌گردد؛ مانند جای گزش حشره.
- اگزما دیسکوئید: این نوع که اگزما نومولار نیز نامیده می‌شود، به صورت لکه‌های دایره‌ای از پوست تحریک شده، پوسته پوسته شدن و خارش است.
- درماتیت استاز: این به تحریک پوستی در قسمت پایین ساق اشاره دارد. معمولاً مربوط به مشکلات گردش خون است.
علل بروز اگزما
علت اصلی اگزما ناشناخته مانده است، اما بسیاری از متخصصان بهداشت معتقدند که این بیماری به دلیل ترکیبی از عوامل ژنتیکی و محیطی ایجاد می‌گردد. احتمال ابتلای کودکان به اگزما، در صورت ابتلا والدین و یا ابتلا به بیماری آتوپیک دیگر، بیشتر است. اگر هر دو والدین بیماری آتوپیک داشته باشند، خطر حتی بیشتر هم می‌شود. برخی از عوامل محیطی می‌توانند موجب بروز اعلائم اگزما شود. این عوامل عبارتند از:
- مواد تحریک کننده: این مواد شامل صابون، شوینده، شامپو، مواد ضد عفونی کننده و آب میوه‌های صنعتی است.
- آلرژن‌ها: گرد و غبار، حیوانات اهلی، گرده افشانی‌ها و کپک‌ها می‌توانند منجر به اگزما شوند. این اگزما، تحت عنوان اگزما آلرژیک شناخته می شود.
- میکروب‌ها: شامل باکتری‌هایی مانند استافیلوکوکوس اورئوس، ویروس‌ها و برخی قارچ‌ها هستند.
- دمای گرم و سرد: هوای بسیار گرم و بسیار سرد، رطوبت زیاد و کم همچنین تعریق ناشی از ورزش می‌تواند سبب به وجود آمدن اگزما گردد.
- مواد غذایی: لبنیات، تخم مرغ، آجیل و بذرها، محصولات سویا و گندم می‌توانند باعث برافروختگی اگزما شوند.
- استرس: این دلیل مستقیم اگزما نیست، اما می‌تواند علائم را بدتر کند.
- هورمون‌ها: ممکن است خانم ها، علائم اگزما را در هنگام تغییر سطح هورمون‌های خود مانند بارداری و در بعضی از دوره‌های قاعدگی تجربه کنند.
راه‌های درمانی اگزما
در حال حاضر هیچ درمانی برای اگزما وجود ندارد. هدف از درمان این بیماری بهبود پوست آسیب دیده و جلوگیری از شعله‌ور شدن علائم است. پزشکان طرح درمانی را بر اساس سن، علائم و وضعیت فعلی سلامتی فرد پیشنهاد می‌کنند. در بخش‌های زیر برخی از گزینه‌های درمانی ذکر شده است.
مراقبت در منزل
موارد مختلفی وجود دارد که افراد مبتلا به اگزما می‌توانند برای حفظ سلامت پوست و کاهش علائم انجام دهند. به عنوان مثال:
- استحمام با آب ولرم
- استفاده از مرطوب کننده ظرف 3 دقیقه بعد از استحمام جهت احتباس رطوبت در پوست
- مرطوب کردن روزانه پوست
- پوشیدن پارچه‌های نخی و نرم
- اجتناب از الیاف خشن و لباس‌های تنگ
- استفاده از مرطوب کننده در هوای خشک یا سرد
- استفاده از یک صابون بسیار ملایم و یا پاک کننده غیر صابونی در حین شستشو
- خشک کردن بدن با هوای گرم و یا با حوله به صورت خیلی آرام
- در صورت امکان، جلوگیری از تغییر سریع دما و فعالیت‌هایی که باعث تعرق می‌شوند.
- یادگیری و اجتناب از عوامل تحریک کننده اگزما
- کوتاه نگه داشتن ناخن‌ها برای جلوگیری از خراشیدن پوست
- استفاده از درمان‌های خانگی مختلف از جمله آلوئه ورا، روغن نارگیل و سرکه سیب
تجویز دارو
پزشکان می‌توانند چندین دارو برای درمان علائم اگزما تجویز کنند، از جمله:
- کرم‌ها و پمادهای کورتیکواستروئید موضعی: این داروها، داروهای ضد التهابی هستند و باید علائم اصلی اگزما مانند التهاب و خارش را برطرف کنند. بیمار می‌تواند آن‌ها را مستقیماً روی پوست بمالد. طیف وسیعی از کرم‌ها و پمادهای موضعی کورتیکواستروئید به صورت آنلاین در دسترس است. با این حال بهتر است برخی افراد از داروهای تجویز شده توسط پزشک متخصص استفاده کنند.
- کورتیکواستروئیدهای سیستمیک: اگر درمان‌های موضعی مؤثر نبود، پزشک ممکن است کورتیکواستروئیدهای سیستمیک تجویز کند. این موارد به صورت تزریق یا قرص خوراکی در دسترس هستند. بیمار فقط باید از آن‌ها برای مدت زمان کوتاهی استفاده نماید. همچنین توجه به این نکته ضروری است که اگر فرد پیش از این از داروی دیگری برای این بیماری استفاده نکرده باشد، علائم ممکن است با قطع این داروها بدتر شود.
- آنتی بیوتیک: در صورت بروز اگزما در کنار عفونت باکتریایی پوست، پزشکان آنتی بیوتیک تجویز می‌کنند.
- داروهای ضد ویروس و ضد قارچ: این داروها می‌توانند عفونت‌های قارچی و ویروسی را درمان کنند.
- آنتی هیستامین: این دارو می‌تواند خطر خراشیدن پوست در حین خواب را کاهش دهد، زیرا حساسیت پوست جهت خاراندن را کاهش می‌دهند.
- مهارکننده‌های موضعی کلسینورین: این دارو فعالیت‌های سیستم ایمنی بدن را سرکوب می‌کند و با کاهش التهاب به جلوگیری از شعله‌ور شدن حساسیت پوست کمک می‌کند.
- مرطوب کننده‌های ترمیمی محافظ پوست: این داروها از کاهش آب پوست جلوگیری کرده و باعث ترمیم آن می‌گردند.
- نور درمانی: این روش شامل قرار گرفتن در معرض امواج فروسرخ است. نور درمانی می‌تواند درماتیت متوسط را درمان نماید. پزشک در تمام مراحل، درمان پوست را از نزدیک تحت نظر دارد.
با وجود اینکه این بیماری در حال حاضر قابل درمان نیست، هر شخص باید یک برنامه درمانی متناسب داشته باشد. همچنین، حتی پس از بهبود ناحیه‌ای از پوست، ادامه مراقبت از آن بسیار حائز اهمیت است، زیرا ممکن است مجدداً به راحتی تحریک گردد.
نتیجه
اگزما یک بیماری التهابی شایع پوستی است. رایج‌ترین نوع آن درماتیت آتوپیک نام دارد.
اگزما بیشتر در کودکان دیده می‌شود، اما اکثریت آن‌ها تا رسیدن به بلوغ پیشرفت می‌کنند.
اگرچه در حال حاضر درمانی برای آن یافت نشده است، اما افراد می‌توانند با استفاده از درمان‌های خانگی مانند مرطوب کننده‌ها و یا نور درمانی در خانه، داروها و تغییر سبک زندگی، اگزما را درمان و پیشگیری کنند.