اثر داروها روی پوست

عوارض پوستی شایع‌ترین نوع آلرژی به دارو است. بسیاری از داروها می‌توانند عوارض پوستی ایجاد کنند. علائم ممکن است بثورات خفیف تا شرایط تهدیدکننده زندگی باشد و باعث نارسایی پوست و حتی مرگ شود. علائم و نشانه‌های آلرژی جدی به دارو اغلب ظرف یک ساعت پس از مصرف دارو رخ می‌دهد. واکنش‌های دیگر، به ویژه بثورات، ممکن است ساعت‌ها، روزها یا هفته‌ها بعد اتفاق بیفتد. شاید به دلیل قابل مشاهده‌بودن علائم در پوست، تظاهرات پوستی، اغلب اولین علائم سیستمیک آلرژیک دارویی باشد. بنابراین می‌تواند در ارائه اطلاعات در مورد شدت و پیش‌آگهی واکنش آلرژیک، حیاتی باشد. با این حال، الگوی واکنش از نظر مکانیسم و ​​ویژگی‌های بالینی بسیار متغیر است. در نتیجه، در مورد طبقه‌بندی این اختلالات، اتفاق نظر وجود ندارد. طبقه‌بندی می‌تواند در هدایت پزشکان و محققان در رویکرد تشخیص و درمان و همچنین فراهم‌آوردن مبانی علمی که ممکن است روش‌های جدید تشخیصی ایجاد کند، بسیار مفید باشد.

تأثیر داروهای رقیق کننده خون روی پوست

کبودی‌های خود به خودی که حتی بدون برخورد به چیزی اتفاق می‌افتد، با افزایش سن بیشتر می‌شود. پزشکان آن را پورپورای پیر یا اکتینیک (senile or actinic purpura) می‌نامند و این اتفاق اغلب در افرادی رخ می‌دهد که برای جلوگیری از لخته‌شدن خون از داروهایی مانند وارفارین(warfarin) ، کومدین(Coumadin) یا حتی آسپرین کودک، استفاده می‌کنند. طبق مطالعات، با افزایش سن، درم (لایه ضخیم میانی پوست) شروع به نازک شدن می‌کند، از این رو مانند گذشته از عروق خونی داخل آن، پشتیبانی نخواهد کرد. این امر می‌تواند رگ‌های خونی را در معرض شکستگی قرار داده و در نتیجه حتی کوچکترین آسیب می‌تواند خون را در زیر پوست آزاد کند و منجر به تغییر رنگ و کبودی بنفش تیره شود که مشخصه این وضعیت است. در واقع پورپورای اکتینیک یک مشکل آرایشی و زیبایی مربوط به پیری پوست است. اگر در حال مصرف داروی رقیق کننده خون هستید، به احتمال زیاد پزشک از شما می‌خواهد که آن را قطع نکنید. مصرف این نوع داروها خطر خونریزی داخلی را افزایش می دهد، اما داشتن بیماری پوستی به این معنی نیست که خطر خونریزی بالایی دارید.

عوارض پوستی داروهای ضد‌ روان پریشی

داروهای ضدروان‌پریشی یک گروه ناهمگن از داروها هستند. برای مثال کویتیاپین (quetiapine) که برای درمان اسکیزوفرنی (schizophrenia)  مورد استفاده قرار می‌گیرد و ممکن است باعث یک بیماری خودایمنی مانند پسوریازیس شود.

از طرفی تجویز یا ترک داروهای خاص مانند لیتیوم (lithium)، عوامل مسدود‌کننده بتا  (beta-blocking agents)، کاربامازپین (carbamazepine) و سدیم والپروات (sodium valproate)، ممکن است باعث پسوریازیس یا تشدید آن شوند. جالب است بدانید که همه این داروها اثرات تعدیل سیستم ایمنی را نشان می‌دهند و از آنجا که پسوریازیس به وضوح یک بیماری با واسطه ایمنی است، به احتمال زیاد یک مکانیسم مشترک برای آن‌ها وجود دارد.

عوارض پوستی داروهای شیمی درمانی

سلول‌های در حال رشد سریع، اهداف شیمی درمانی هستند، بنابراین پوست، فولیکول‌های مو (hair follicles) و ماتریکس ناخن (nail matrix) اغلب تحت تأثیر شیمی درمانی قرار می‌گیرند. واکنش‌های پوستی شیمی درمانی، بدتر از واکنش‌های آلرژیک است. شایع‌ترین واکنش‌های پوستی ناشی از شیمی درمانی، آلوپسی (alopecia) ، هایپرپیگمنتیشن (hyperpigmentation)، حساسیت بیش از حد، آسیب‌های برون‌ریزی و دیستروفی ناخن (nail dystrophies) است. در حالی که این عوارض جانبی به طور کلی تهدیدکننده زندگی نیستند، اما هر کدام از آن‌ها به ویژه آلوپسی، می‌تواند باعث ناراحتی قابل توجه بیماران شوند.

عوارض پوستی داروهای ضد تشنج

گروه خاصی از داروها شناخته شده‌اند که باعث واکنش‌های پوستی مکرر، خاص یا جدی می‌شوند. داروهای ضدتشنج یا ضد صرع از جمله این دسته داروها هستند که برخی از آن‌ها اثرات جانبی قابل توجهی روی پوست دارند. این گروه از داروها معمولاً در درمان صرع و تشنج و به ندرت در موارد دیگر مانند نورالژی(neuralgia)  عصب سه قلو و اختلال دو قطبی مورد استفاده قرار می‌گیرند. داروهای کاربامازپین (Carbamazepine)، فنی‌توئین(Phenytoin)، فسفنیتوئین (Fosphenytoin)، فنوباربیتال (Phenobarbital)، لاموتریژین (Lamotrigine) و اسید والپروئیک (Valproic acid) در این گروه قرار دارند. این داروها عوارض پوستی متفاوتی از جمله  بثورات موربیلی‌فرم (Morbilliform) (سرخک مانند)، کهیر، خارش، اریتم (Erythema) چند شکلی، سندرم استیونز-جانسون/ نکرولیز اپیدرم سمی (TEN) ، سندرم حساسیت ضد تشنج، حساسیت به نور، اریترودرمی (Erythroderma) -قرمزی کل پوست-، جوش‌های صورت (آکنه دارویی)، هایپرپیگمانتاسیون (Hyperpigmentation) -تیره شدن پوست-، هایپرتریکوز (Hypertrichosis) -رشد موهای زائد- و علائم شبه لوپوس (Lupus-like symptoms) ایجاد می‌کنند. لازم به ذکر است که بعضی از گروه‌های نژادی بیشتر مستعد واکنش‌های جانبی پوستی داروهای ضد تشنج هستند.

 حساسیت پوست به داروهای بیهوشی

حساسیت پوستی در پی دریافت داروی بیهوشی ممکن است اتفاق بیفتد، اما خیلی شایع نیست. تخمین زده می‌شود که از هر 10000 نفری که بیهوش می‌کنند، 1 نفر ممکن است در دوره مربوط به جراحی خود واکنش آلرژیک نشان ‌دهد. علاوه بر واکنش‌های آلرژیک، واکنش‌های غیرآلرژیک و عوارض جانبی دارو می‌تواند علائمی ایجاد کند که به راحتی با علائم واکنش آلرژیک اشتباه می‌شوند. حتی اگر فرد نسبت به بیهوشی، واکنش آلرژیک داشته باشد، مشکلات طولانی‌مدت نخواهد داشت؛ زیرا متخصصان بیهوشی آموزش دیده‌اند تا علائم هر نوع واکنش را به سرعت تشخیص دهند. حال این سؤال برای شما پیش می‌آید که این علائم چیست؟ علائم واکنش آلرژیک واقعی به بیهوشی مانند سایر واکنش‌های آلرژیک است. علائم واکنش‌های آلرژیک پوستی خفیف و متوسط، شامل: راش، کهیر، خارش پوست، تورم به خصوص در اطراف چشم، لب، یا کل صورت –آنژیوادم(angioedema) –  است.

واکنش پوست به داروهای دیابتی

دیابت شایع‌ترین اختلال متابولیک(metabolic)  است. گلوکز خون بالا در بیماران دیابتی پیامدهای مختلفی به همراه دارد. افزایش تعداد بیماران مبتلا به دیابت نوع 2 یک مشکل برجسته بهداشتی در سراسر جهان است. درمان مبتنی بر اینکرتین (Incretin-based therapy) یکی از درمان‌های جدید امیدوارکننده برای دیابت نوع 2 است و اخیراً به یک داروی خط اول تبدیل شده است. اگرچه عوارض جانبی اغلب با این دسته از داروها ظاهر نمی‌شود، اما تاکنون چند عارضه جانبی گزارش شده است.

سیتاگلیپتین (sitagliptin)، یک مهارکننده دیپپتیدیل پپتیداز -4 (dipeptidyl peptidase-4 or DPP-4) از جمله داروهایی است که برای بیماران دیابتی مورد استفاده قرار می‌گیرند. گسترش بثورات پوستی همراه با خارش شدید از واکنش‌های پوستی مشاهده شده ناشی از سیتاگلیپتین است. بنابراین به بیماران دریافت‌کننده این دارو با سابقه کهیر و ایجاد حساسیت به نور، باید توجه زیادی شود.

متفورمین (Metformin) نیز یک ماده مهم ضد دیابت در کلاس بیگوانید (biguanide)  است که به طور گسترده‌ برای بیماران دیابتی استفاده می‌شود. اقدام اصلی دارویی، سرکوب گلوکونئوژنز کبدی gluconeogenesis) (hepatic است. متفورمین به عنوان داروی انتخابی برای درمان دیابت نوع 2، به ویژه برای بیماران چاق و اضافه وزن توصیه می‌شود. این دارو  بیش از چهار دهه است که مورد استفاده قرار می‌گیرد. یک عارضه جانبی مهم متفورمین، مشابه سایر داروهای خوراکی ضد دیابت، افت قند خون است. با این حال، سایر عوارض جانبی نادر از جمله ضایعات پوستی در استفاده از این دارو نیز وجود دارد. واکنش پوستی گزارش شده از متفورمین، پورپورای قابل لمس نزدیک دستگاه تناسلی است. همچنین واسکولیت لکوسیتوکلاستیک (Leukocytoclastic vasculitis) و داروی پسوریازیفرم (psoriasiform) دو مورد رایج در بروز آلرژی به متفورمین است. معمولاً در بیماران، در طی چند روز پس از تجویز متفورمین، بثورات پوستی ایجاد شده و ضایعات پوستی پس از قطع دارو متوقف می‌شوند. علاوه بر این، برطرف شدن تظاهرات پوستی در آلرژی متفورمین، طی چند روز پس از ترک دارو  و عود مجدد آن‌ها هنگام تجدید مصرف دارو نیز دیده می‌شود.

آلرژی به داروهای ضد ویروس

داروهای ضد ویروسی که برای درمان اچ آی وی (HIV) و هپاتیت C (hepatitis C) مورد استفاده قرار می‌گیرند، از دلایل عمده حساسیت دارویی است. بیشتر آلرژی‌های دارویی ضد ویروسی شامل بثورات خفیف تا متوسط و بدون سایر ویژگی‌های جدی (به عنوان مثال تب، درگیری مخاط و بثورات تاولی) است.

آلرژی پوست به داروهای ضد قارچ

ضد قارچ ها یکی از پرمصرف‌ترین داروها برای درماتوفیتوز (dermatophytosis) است. به تازگی، واکنش‌های دارویی جانبیپوستی (cutaneous adverse drugs reactions  OR CADR) با احتمال بروز متفاوت در بیماران تحت درمان قارچ گزارش شده است. اگزانتمای (exanthema) متقارن و خمشی وابسته به دارو، پوستولوز (pustulosis) تعمیم یافته حاد، واکنش لوپوس مانند، بثورات دارویی با ائوزینوفیلی (eosinophilia) و علائم سیستمیک، طیف سندرم استیون جانسون/ نکرولیز اپیدرم سمی (SJS /TEN) و بیماری‌های بسیار دیگری از عوارض پوستی ضدقارچ‌ها هستند. آزول‌های ضد قارچی (Antifungal azoles) که برای درمان مایکوز (mycosis) موضعی مورد استفاده قرار می‌گیرند، نیز ممکن است واکنش‌های حساسیت بیش از حد ایجاد کنند. شایع‌ترین عوارض جانبی گزارش شده، فوران‌های دارویی ثابت، درماتیت خارج از حفره، سندرم استیون-جانسون، نکرولیز اپیدرم سمی و پوستولوز حاد تعمیم یافته است. به ندرت بثورات دارویی با علائم سیستمیک ائوزینوفیلی (eosinophilia) مشاهده شده است. همچنین، در پی تجویز ایمیدازول‌های ضد قارچ، واکنش‌هایی از نوع فوری مانند کهیر– آنژیوادم (urticaria-angioedema) یا آنافیلاکسی گزارش شده است.

عوارض پوستی داروهای ضد شپش

پرمترین (Permethrin) برای درمان شپش سر (حشرات ریزی که پوست سر را آلوده و تحریک می‌کنند) استفاده می‌شود. پرمترین همچنین برای جلوگیری از آلودگی  به شپش نیز مورد استفاده قرار می‌گیرد. این دارو متعلق به دسته ای از داروها است که به پیرترین‌ها معروف است. پرمترین با فلج کردن و از بین بردن شپش‌ها و تخم‌های آن‌ها عمل می‌کند. ممکن است از پرمترین برای شپش عانه نیز استفاده شود. پرمترین با نام‌های تجاری مختلف Acticin،Nix ، Elimite موجود است. عوارض جانبی پرمترین شامل موارد زیر است: سوزش ملایم و موقت، خارش، قرمزی و تورم پوست، بثورات پوستی و بی حسی یا سوزن سوزن شدن در جایی که دارو استفاده شده است. موارد ذکر شده شامل تمام عوارض جانبی احتمالی نیست و ممکن است موارد دیگری نیز رخ دهد.

عوارض پوستی داروهای ضد افسردگی

مهارکننده‌های سرویتونین (Selective seritonin reuptake inhibitors or SSRI)  داروهای ضد افسردگی هستند که به طور گسترده‌ مورد استفاده قرار می‌گیرند و اغلب ایمن‌تر از گزینه‌های دیگر هستند. اما ممکن است واکنش‌های پوستی مختلفی از جمله کبودی، خارش، کهیر، آنژیوادم، اریتم مولتی فرم، سندرم استیونس-جانسون، نکرولیز اپیدرمی سمی و اریتم ندوزوم (erythema nodosum)، آلوپسی، هیپرتریکوز (hypertrichosis)، واسکولیت لکوسیتوکلاستیک (leukocytoclastic vasculitis) و آکنه ایجاد کنند. بسیاری از تغییرات پوستی که در ارتباط با داروهای ضدافسردگی SSRI دیده می‌شود، می‌تواند جدی و یا حتی تهدید‌کننده زندگی باشد. از آنجا که به نظر می‌رسد واکنش‌های متقابل بین SSRI ها وجود دارد (حتی اگر ساختار شیمیایی متفاوتی داشته باشند) توصیه می‌شود در صورت ایجاد مشکل پوستی جدی، از خانواده دیگری از داروهای ضد افسردگی استفاده کنید.

اثر مصرف مکمل‌ نقره کلوئیدی روی پوست

از زمان ابتلا به بیماری همه‌گیر COVID-19، در برخی از مکان‌ها، مکمل‌های خوراکی نقره کلوئیدی حاوی روغن مار برای درمان این بیماری استفاده می‌شود. طبق گفته مرکز ملی بهداشت مکمل و جایگزین، نقره کلوئیدی به عنوان درمان برای هرگونه بیماری توصیه نمی‌شود و ممکن است خطرناک باشد. نقره کلوئیدی با نقره‌ای که متخصصان پزشکی برای درمان زخم‌های پوستی استفاده می‌کنند، متفاوت است. این دارو مایعی است که ذرات ریز نقره در آن شناور است و اگر به مرور زمان استفاده شود، نقره در بافت‌های بدن شما جمع می‌شود و باعث ایجاد بیماری به نام آرگیریا (argyria) می‌شود که پوست را کبود کرده و این تغییر پوستی دائمی خواهد بود. در بعضی موارد، پوست ممکن است فقط رنگ آبی داشته باشد، اما برخی از افراد بسیار کبود شده و راهی برای بیرون آوردن رنگ از پوست آن‌ها وجود نخواهد داشت.

واکنش های پوستی به داروهای فشار خون و قلب

دوز بالای آمیودارون-amiodarone-  (Pacerone, Nexterone)، که در درجه اول برای درمان ضربان نامنظم قلب استفاده می‌شود، می‌تواند پوست در معرض آفتاب را به رنگ خاکستری-آبی تبدیل کند. تغییر پوستی که با این دارو همراه باشد، معمولاً فقط در صورت استفاده طولانی مدت از دارو اتفاق می‌افتد، اما در صورت بروز، برگشت آن بسیار دشوار است.

تیازیدها (Thiazides) نیز مانند هیدروکلروتیازید (hydrochlorothiazide) میکروزایدها (Microzide) معمولاً برای درمان فشار خون بالا تجویز می‌شوند. گرچه این دارو لزوماً احتمال آفتاب‌سوختگی را در بیشتر نمی‌کند، اما بر روی پوست تأثیر می‌گذارد. مصرف این دارو ممکن است احتمال ابتلا به نوعی سرطان پوست به نام سرطان سلول سنگفرشی را افزایش دهد.

داروهای استاتین نیز یک درمان استاندارد برای کاهش سطح کلسترول و سایر چربی‌ها در خون است. این دارو برای قلب مفید است، اما  روی لیپیدهای موجود در پوست نیز تأثیر می‌گذارد که باعث می‌شود پوست بیش از حد معمول، خشک شود. داروهای موجود در این گروه شامل آتورواستاتین (atorvastatin)، لیپیتور(Lipitor) ، سیمواستاتین (simvastatin)، زوکور(Zocor)، روزوواستاتین(rosuvastatin) و کرستور(Crestor) است .

وازودیلاتورها  (Vasodilators) نیز یک گروه متداول از داروهای فشار خون است که رگ‌های خونی را باز می‌کند و در عین حال با افزایش آکنه و روزاسه مرتبط است، اگرچه اتفاق نظر علمی در این باره وجود ندارد. داروهای این گروه عبارتند از: بنازپریل (benazepril)، لوتنسین(Lotensin) ، هیدرالازین (hydralazine)، آپرسولین(Apresoline)، ماینوکسیدیل (minoxidil) و لونیتن (Loniten).

مراجع: