خانه » بلاگ » بیماری های پوستی » تاثیر نور و لیزر روی مورفه آ
اثرات نوردرمانی بر مورفه آ (اسکلرودرمی موضعی) (LoS or localized scleroderma)
فتوتراپی (phototherapy) میتواند به عنوان درمان مناسب برای بیماران مبتلا به مورفهآی سطحی عمومی در نظر گرفته شود. زیرا این روش درمانی در مقایسه با عوامل سرکوبکننده سیستم ایمنی، عوارض جانبی کمی دارد. انواع مختلفی از فتوتراپی وجود دارد، از جمله:
- UVB باند باریک (311-310 نانومتر)
- UVB باند پهن
- UVA باند پهن (400-320 نانومتر)
- UVA با طول موج بلند (UVA1؛ 400-340 نانومتر، با دز کم یا متوسط)
- شیمیدرمانی پسورالن پلاس UVA(psoralen plus UVA or PUVA)
همه این روشها سودمند گزارش شدهاند. اما روی درمان با UVA بیشتر کار شده است. روشهای فتوتراپی مبتنی بر UVA، ضایعات مورفهآ را در چند جلسه بهبود بخشیدهاند. برای بیمارانی که ضایعات گستردهتر و مورفهآی عمیق دارند، اولین درمان، فوتوتراپی با اشعه ماوراءبنفشUVA است. فتوتراپی با طول موج پایینتر فرابنفش UVA نفوذ بافتی بیشتری نسبت به فرابنفش UVB دارد. همچنین خطر آفتابسوختگی پایینی دارد. اگر UVA در دسترس نباشد، گزینههای دیگر زیر برای فوتوتراپی در نظر گرفته شده است:
- UVA باند پهن
- UVB باند باریک
- PUVA
فوتوتراپی برای درمان مورفهآ که بافت زیرجلدی، ماهیچه یا استخوان را درگیر کرده، بیاثر است. فتوتراپی UVA با دوز پایین برای درمان تمام مراحل مورفهآ بسیار مؤثر است. به نظر میرسد فتوتراپی UVA با دوز پایین به دلیل ایمنی و اثربخشی، روش درمانی انتخابی باشد.
درمان مورفه آ با لیزر
مورفهآ به عنوان یک بیماری تهدیدکننده زندگی در نظر گرفته نمیشود. اما موارد زیر بر کیفیت زندگی بیماران تأثیر میگذارد:
- تغییر شکل ظاهری پوست
- اختلال عملکردی یا روانیاجتماعی
در این زمینه، درمانهای پزشکی اغلب رضایتبخش نبوده است. همچنین انتظارات بیماران از زیبایی را برآورده نمیکند. بنابراین، بدیهی است که بیماران به دنبال روشهای ایمن و مؤثر باشند. روشهایی که نقصهای زیباییشناختی و عملکردی را اصلاح کند. با توجه به پیشرفت در کاربرد لیزر (lasers) و اثرات مفید آن، هدف از این مقاله، بررسی استفاده از لیزر در درمان مورفهآ است. امروزه استفاده از دستگاههای لیزر برای درمان ضایعات پوستی زیبایی و غیرزیبایی، رو به افزایش است. دلیل آن نیز:
- کاهش خطر عوارض جانبی
- بهبود سریع پوست آسیبدیده
- کوتاه شدن زمان بهبودی
- وجود طیف گستردهای از دستگاههای لیزر
- و امکان تطبیق نحوه عملکرد مناسب لیزر با تغییرات پوستی مشاهده شده بالینی است.
این مزیتها به ویژه برای درمان LoSضروری است. زیرا یک بیماری با چهرههای بالینی متعدد است.
انواع لیزرهای مورد استفاده برای درمان LoS
انواع لیزرهایی که برای درمان مورفهآ به کار گرفته میشود، عبارتند از:
- لیزر رنگی پالسی (Pulsed Dye Laser or PDL)
- لیزر اگزایمر (Excimer Laser)
- لیزرهای فرکشنال (Fractional Lasers) دیاکسیدکربن(Carbon Dioxide or CO2) یا گارنت آلومینیوم ایتریوم دوپ شده با اربیوم (Erbium-Doped Yttrium Aluminum Garnet or Er:YAG)
- لیزر الکساندرایت (Alexandrite Laser)
- لیزر 1064 نانومتری گارنت آلومینیوم ایتریوم دوپ شده با نئودیمیم (Neodymium-Doped Yttrium Aluminum Garnet or Nd:YAG)
لیزردرمانی ممکن است در برخی موارد از ضایعات مورفه آ، یک درمان ارزشمند باشد. اما باید در نظر داشت که این درمان، سیر کلی بیماری را کند نمیکند. همچنین از ایجاد ضایعات جدید جلوگیری نمیکند. بنابراین، در بیمارانی که ضایعات پیشرونده تهاجمی دارند، باید درمان عمومی معرفی شود. به طور کلی، لیزر درمانی به عناوین زیر برای بیماران در نظر گرفته میشود:
- روش کمکی برای درمان عوارض پوستی LoS
- به دلایل زیبایی برای ایجاد کیفیت زندگی بهتر برای بیماران
استفاده از لیزر رنگی پالسی در درمان مورفه آ
PDL در دهه 1980 ساخته شد. بیشترین طول موجهای مورد استفاده در PDL، 585 و 595 نانومتر هستند. این طول موجها تا عمق 5/1 میلیمتری در پوست نفوذ میکنند. PDL عمدتاً برای درمان ضایعات عروقی پوستی مانند بیماریهای زیر استفاده میشود:
- همانژیوم (hemangiomas)
- آنژیوم عنکبوتی (spider angiomas)
- تلانژکتازی (telangiectasias)
سایر کاربردهایPDL ، در اختلالات غیرعروقی و التهابی، موارد زیر است:
- پسوریازیس (psoriasis)
- آکنه (acne)
- گرانولومای صورت (granuloma faciale)
- سرطان سلول بازال (basal cell carcinoma)
مکانیسم اثر PDL 585 نانومتر در LoS نامشخص است. استفاده از PDL 585 نانومتری در درمان مورفه آ، اولین بار در سال 2002 گزارش شده است. طبق گزارش، زنی 41 ساله با چهار جلسه PDL هر دو ماه یکبار تحت درمان قرار گرفت. این درمان منجر به بهبود رنگدانههای پوست و نرم شدن قابل توجه ضایعه مورفهآ پس از هر جلسه شد. طبق نظر برخی از محققان، گرمای تولید شده توسط PDL منجر به کوچک شدن بستههای کلاژن میشود. علاوه بر این، تعداد رگهای خونی در درم فوقانی و تحتانی به میزان قابلتوجهی افزایش پیدا میکند. بر اساس نتایج یک مطالعه دیگر نیز ممکن است ارتباط مستقیمی بین طول مدت بیماری مورفهآ و اندازه ضایعه و میزان بهبود کلاژن پس از لیزر درمانی وجود داشته باشد.
لیزر اگزایمر: جایگزین UVB– درمانی در بهبود مورفه آ
در لیزر اگزایمر از ترکیبی از گازهای فعال و بیاثر استفاده میکنند. هنگامی که مخلوط گاز برانگیخته میشود، یک پرتو لیزر ساطع میشود. طول موج این پرتو تکرنگ و منسجم، 308 نانومتر است. لیزر اگزایمر دارای مزایای فراوانی از جمله موارد زیر است:
- دوره درمان محدود
- قرار گرفتن در معرض دوز کمتری از نور فرابنفش
این مزایا منجر به استفاده گسترده از آن در درمان بسیاری از بیماریهای پوستی شده است. بیماریهایی مانند ویتیلیگو (vitiligo) و پسوریازیس که با التهاب یا هیپوپیگمانتاسیون (hypopigmentation) همراه هستند.
لیزر اگزایمر با موفقیت برای درمان ضایعات مورفهآ استفاده شده است. در سال 2009، مطالعهای در مورد کاربرد این لیزر در درمان بیماریهای پوستی انجام شد. طبق نتایج، از هر پنج بیمار مبتلا به مورفه آ ، سه بیمار بهبودی بالینی نسبی در بافت پوست، تجربه کردند. در تحقیق دیگری، لیزر درمانی با اگزایمر به عنوان یک درمان مکمل با اثربخشی کمتر معرفی شد.
اثربخشی لیزرهای اگزایمر در مورفهآ عمدتاً ناشی از اثر ضدالتهابی آنهاست. به نظر میرسد که درمان با لیزر اگزایمر برای اهداف زیر کاربرد دارد:
- بهبود ضایعههای فعال مقاوم به درمانهای قبلی
- به عنوان مکملی برای درمان معمولی
در واقع این لیزر اثر درمانی را تقویت میکند. در بررسیهای اخیر نیز محققان درمان لیزر اگزایمر 308 نانومتری را به عنوان یک درمان مؤثر و ایمن برای ضایعههای التهابی سطحی مورفهآ توصیه کردهاند. به ویژه زمانی که کورتیکواستروئیدهای موضعی یا UVA-درمانی، بهبود بالینی ایجاد نمیکنند. اساساً، اگر درمان با UVB توصیه شود، لیزر اگزایمر یک مکمل درمانی ارزشمند است.
درمان مورفهآ با لیزرهای فرکشنال CO2 و Er:YAG
نحوه عملکرد لیزرهای فرکشنال، باعث ترمیم زخم میشود. این لیزرها در مورد بیماران مورفهآ مورد توجه خاص هستند. زیرا افراد در معرض آسیب بازسازی ضایعات پوستی تروماتیک (traumatic) هستند. لیزرهای فرکشنال در کاهش علائم بیماریهای زیر و چند اختلال دیگر نیز مؤثر گزارش شده است:
- آکنه
- ملاسما (melasma)
- لیکن پلان (lichen planus)
شایان ذکر است، استفاده موفقیتآمیز از لیزرهای فرکشنال فرسایشی در درمان انقباضات اسکار تروماتیک مشاهده شده است. این امر نشان میدهد چنین درمانی ممکن است در سایر بیماریهای فیبروتیک (fibrotic) مانند مورفهآ نیز مؤثر باشد. لیزرهای فرکشنال برای تسهیل انتقال دارو از طریق پوست و داخل پوست به درم (dermis) نیز استفاده میشوند.
لیزر الکساندرایت و درمان مورفهآ
لیزر الکساندرایت یک سیستم لیزر پالسی (pulsed laser system) است. این لیزر میتواند پالس-کوتاه (short-pulsed) یا پالس-بلند (long-pulsed) باشد. لیزر الکساندرایت به ویژه برای درمان ضایعات رنگدانه سطحی مؤثر است. از این لیزر برای درمان موارد زیر (مرتبط با مرفه ا) استفاده میشود:
- ضایعات اسکلروتیک (sclerotic) غیرفعال
- ضایعات هیپرپیگمانته (hyperpigmented) و آتروفیک (atrophic)
لازم به ذکر است که این موارد با لیزرهای PDL، Nd:YAG و فرکشنال نیز درمان میشوند.
از طرفی لیزر الکساندرایت در از بین بردن اختلالات زیر نیز مفید است:
- ضایعات عروقی
- موهای زائد
- خالکوبی
کاربرد لیزرNd:YAG در بهبود مورفه ا
لیزر 1064 نانومتری Nd:YAG یکی از پرکاربردترین دستگاهها در درمان پوست است. از این لیزر برای از بین بردن مشکلات پوستی زیر استفاده میشود:
- موهای زائد
- ضایعات عروقی
- ضایعههای خوشخیم رنگدانه
- بیماریهایی چون کارسینوم سلول بازال
- سلولیت (cellulite)
اعتقاد بر این است که Nd:YAG با انتقال انرژیحرارتی به عروق و بافتهای کوچک در درم فوقانی عمل میکند. این امر به نوبه خود باعث تحریک فیبروبلاستها (fibroblasts) در درم برای تقویت بازسازی کلاژن (collagen) و الاستین (elastin) میشود. مزیت خاص لیزرهای Nd:YAG ایمنی آنها برای افراد با پوست تیره است. زیرا طول موجهای ناحیه مادون قرمز به صورت ضعیفی، جذب ملانین (melanin) میشود. تنها یک گزارش از استفاده از لیزر Nd:YAG در بهبود مرفه آ وجود دارد. طبق این گزارش یک زن 22 ساله با ضایعه مورفهآی خطی با این لیزر تحت درمان قرار گرفت. نتایج رضایتبخشی پس از 5 جلسه با لیزر Nd:YAG پالس-بلند به دست آمد.
مراجع:
- Laser Therapy for the Treatment of Morphea: A Systematic Review of Literature, Paulina Szczepanik-Kułak,* Małgorzata Michalska-Jakubus, and Dorota Krasowska, 2021 Aug; 10(15): 3409.
- Effects of low dose ultraviolet A-1 phototherapy on morphea , C J Gruss 1 , G Von Kobyletzki, S C Behrens-Williams, J Lininger, T Reuther, M Kerscher, P Altmeyer, 2001 Aug;17(4):149-55.
- medscape.com
- ncbi.nlm.nih.gov
- healthline.com