ضوابط و الزامات عمومی GMP در حوزه تجهیزات پزشکی برای اخذ گواهی های ایزو
GMP چیست؟
GMP مخفف Good Manufacturing Practice به معنای شرایط خوب تولید است که پایه اصلی سیستم HACCP(Hazard Analysis and Critical Control Point) است. در واقع GMP پایه و اساس نظام های ایمنی مواد اولیه است و اجرای اصول آن سلامت محصول را طبق استانداردهای مورد نظر تضمین میکند. یکی از ارکان مشاوره ISO22000، ISO13485 و استاندارد HACCP اجرای اصول و ضوابط GMP است. اصول GMP عوامل کنترلی هستند که بر کل عملیات تولید و کنترل کیفیت، تمرکز و نظارت دارند و نه فقط بر یک فرایند خاص.
تولید محصولات پزشکی و با کیفیت مطلوب و قابل اعتماد، مستلزم رعایت شرایط خوب تولید (GMP) و یا سایر استانداردهای مدیریتی خواهد بود. یکی از موارد مطرح شده در GMP زیر ساخت ها و امکانات و تجهیزات لازم در این خصوص هستند. بدون رعایت زیرساختهای تولید نمیتوان انتظار داشت محصولات پزشکی باکیفیت مطلوب به صورت مستمر تولید و عرضه شود. این ضوابط حداقل مواردی است که تولیدکننده وسایل پزشکی مصرفی میبایست رعایت کند.
ماسک LED جوانساز پوست نیلای
به روزترین و کمخطرترین روش جوانسازی پوست
سفارش ماسک نوری نیلای
در واقع، بررسی میگردد که آیا موارد زیر رعایت شده است:
- تجهیزات و لوازم مورد استفاده برای فرایند، نگهداری و انتقال به درستی طراحی شده باشند و مواد سازنده آنها باید از خوردگی محافظت شود و در شرایط مناسبی از نظر تمیزی و تعمیرات قرار داشته باشد.
- لوازم و تجهیزات حمل و نقل و لولهها باید در بازههای زمانی مناسب تعمیر و تمیزکاری شوند.
- تجهیزات قابل حمل پاکسازی شده نگهداری و سطوح بهداشتی به گونهای که در مقابل گرد و خاک و مایعات و آلودگی محافظت کند، پوشیده شود.
اهداف و دامنه کاربرد:
این ضابطه حداقل موارد فنی و بهداشتی ساختمان، محیط کارخانه و شرایط محیطی و زیر ساختهای لازم در واحدهای تولیدی تجهیزات و ملزومات مصرفی پزشکی، دندانپزشکی و آزمایشگاهی جهت تولید محصولات است.
طبق تبصره 3 ماده 17 آیین نامه تجهیزات پزشکی، تولیدکنندگان به منظور اخذ مجوز تولید وسائل پزشکی جهت فروش محصولات خود در بازار، موظف به استقرار سامانه مدیریت کیفیت و شرایط تولید خوب (GMP) هستند. این ضوابط در اجرای این تبصره و به منظور هدایت تولیدکنندگان وسایل پزشکی در جهت استقرار حداقل شرایط تولید خوب، استمرار آن و تولید محصول باکیفیت است و اینکه این اطمینان به وجود آید که محصولات تولید شده منطبق با استانداردهای مناسب با کاربردشان، تولید و کنترل میشوند و همچنین نیازهای مصرف کنندگان ازنظر کیفیت، ایمنی و کارایی برآورده میگردد. دامنه کاربرد این ضوابط شامل تولیدکنندگان وسایل پزشکی کلاسهای Aو B است و تولیدکنندگان وسایل پزشکی کلاسهای C و D لازم است الزامات کاملتری را رعایت نمایند.
لازم به ذکر است که این ضوابط شامل سازندگان قطعات و اجزای محصول نهایی نمیشود. هرچند توصیه میشود این قوانین را به عنوان راهنما مورد استفاده قرار دهند. سازندگان وسایل پزشکی که در محصولات آنها از سلولها یا بافتهای انسانی یا حیوانی استفاده شده، میبایست علاوه بر دستورالعمل ویژه تدوین شده، بخشهای مرتبط از این ضوابط را رعایت نمایند. یادآوری میگردد تولیدکنندگان لوازم جانبی از این ضابطه مستثنی نیستند.
حداقل ضوابط تاسیس و بهره برداری واحدهای تولیدی:
اجرای قوانین زیست محیطی (بر اساس مواد 10 و 11 قانون بهسازی محیط زیست؛ کارخانه باید از آلوده نمودن آب و هوا، فاضلاب و سر و صدای بیش از مقدار مجاز جلوگیری کند)
فواصل مرکز آلوده کننده تا واحدهای تولید تجهیزات پزشکی به شرح زیر است:
- تا کارخانه سیمان 3000 متر
- تا آلودهکنندههای درجه 2 (ریخته گری، موزاییک و سرامیک، گورستان، کشتارگاههای صنعتی) 350 متر
- تا روستاها که در آن نگهداری دام صورت میگیرد 500 متر
در صورت اینکه تولیدکننده با نصب سیستمهای پیشرفته فیلتراسیون اثبات کند ریسک مسائل زیست محیطی ناچیز یا در حد مجاز است، فواصل به نصف کاهش مییابد.
محوطه مرکز تولید تجهیز پزشکی:
- خیابانها و پیادهروها و محلهای عبور و مرور داخل محوطه کارخانه باید با آسفالت یا پوشش مناسب پوشیده و شیب آن به نحوی باشد که باعث تجمع آب نگردد.
- جاده خارجی کارخانه باید با آسفالت یا پوشش مناسب پوشیده شود (جلوگیری از ورود گل و خاک به داخل کارخانه).
- محوطه کارخانه باید عاری از مواد زاید، زباله، علفهای هرز و مواد غیر مفید دیگر باشد (تجمع حشرات و سایرحیوانات).
- فضای سبز در مجاورت سالن تولید نباشد و میبایست در کنار بخشهای رفاهی و یا اداری باشد (نماز خانه-رستوران- کتابخانه).
- در تعیین محل تأسیسات فاضلاب، شیب زمین در نظر گرفته شود.
- تجمع اتومبیلها در خارج از کارخانه و یا قرارگیری آن در محوطهای مشخص (پارکینگ).
شرایط فنی و بهداشتی سالن تولید و بسته بندی
ورودی سالن تولید
درهای سالن تولید صاف و یکنواخت بوده (راحتی تمیز کردن)، به صورت خودکار بسته شود، با آرنج به طرف داخل باز شود.
فضای مورد نیاز در سالن تولید و بستهبندی
- فضای اشغال شده توسط ماشین آلات حداکثر 50-40 درصد با احتساب حداقل یک متر فضای خالی از دو طرف هر دستگاه جهت رفت و آمد و سرکشی به آنها.
- پلکان و سکو برای دستگاههایی که دارای ارتفاع زیاد هستند.
- حداقل یک متر فاصله از دیوار جهت تعمیر دستگاهها و یا ورود وسایل حجیم جهت جابهجایی.
- راههای گریز یا فرار به هنگام وقوع حادثه یا خطر احتمالی.
فضا جهت تانک ها و مخازن ذخیره:
چون نیازی به تعمیرات ندارند میتوان با فاصله یک متر از دیوار قرار داد. اما تجهیزاتی که نیاز به تعمیر دارند، میبایست در وسط قرار گیرند، که برای دسترسی به آنها نیاز به جابهجایی نباشد.
فضا جهت تردد وسایل حمل و نقل (لیفتراک …):
تردد این گونه وسایل میبایست راحت صورت گیرد و در صورت نیاز به دور زدن باید فضا کافی برای آنها فراهم گردد.
فضا جهت تردد کارکنان:
چنانچه ترافیک سالن کم باشد میتوان از راهروی وسایل حمل و نقل استفاده گردد. در غیر این صورت، باید راهروی جداگانه جهت تردد در نظر گرفته شود و یا به وسیله یک حائل از مسیر تردد وسایل حمل و نقل جدا گردد.
ویژگی های سالن تولید
دیوارها:
- سطوح دیوارها در سالن تولید و بستهبندی حداقل تا ارتفاع چهار متر قابل شستشو، مقاوم، بدون منفذ، ترک، شیار، شکاف، کاملاً صاف و صیقلی.
- انحنا، در قسمت زاویه بین کف و دیوار.
کف:
- مقاوم، نفوذناپذیر، بدون منفذ و قابل شستشو با آب باشد.
- دارای شیب کافی به سمت مسیر فاضلاب (جهت جلوگیری از تجمع آب در کف سالن تولید)
- مواد اولیه و نیمه ساخته در انبار نباید در تماس مستقیم با کف باشند.
دربها:
- دربهای سالن تولید و بستهبندی وانبارها میبایست قابل شستشو و ضد عفونی، زنگ نزن، ضد آب باشند.
- دربها باید دارای سطوح صاف و رنگ روشن باشد.
- دربها در صورت شیشهای بودن ترک و شکستگی نداشته باشند.
- از درهای چوبی در محوطه تولید نباید استفاده گردد.
پنجرهها:
- تنها جهت روشنایی استفاده شود.
- همیشه بسته باشند (جهت جلوگیری از ورود هوای آلوده بیرون به داخل سالن تولید و بسته بندی)
- همسطح با دیوار و فاقد زاویه کناری باشند.
- ترجیحاً دو جداره باشند.
پلهها:
- سطوح شیبدار، پله ها، نردبان و شیب های تند به گونهای نصب شده باشد که موجب تجمع آلودگی به سالن تولید نشود.
- به سادگی قابل شستشو و تمیز کردن باشد.
زه کشی کف و کانال های فاضلاب:
از راهآبهای رو باز تا حد امکان جلوگیری شود در غیر این صورت:
- سهولت در تمیز کردن و ضد عفونی آن تأمین گردد.
- دارای پوشش مناسب با قابلیت جابهجایی و از جنسی مقاوم باشد.
- متناسب با پساب کارخانه باشد.
- دارای شیب مناسب بر خلاف جریان کار (از محل تمیز به محل آلوده).
- دارای دیواره کناری صاف و عمودی و زاویه دیوار و کف نیمدایره.
- پوشش فلزی روی آبراهها جهت سهولت در نظافت باید کمتر از یک متر باشد.
- پوشش کانال باید مشبک و از جنس ضدزنگ باشد.
بخش های سرویس دهنده و تاسیسات
آب:
- آب جهت مصارف عمومی و تأسیسات باید از نظر سختی مورد تأیید باشد.
- آب مصرفی قابل استفاده در سیستم تولید، شستشو و شرب باید مجزا باشد (به وسیله لوله کشی با رنگی متفاوت).
- حداقل دو بار توسط آزمایشگاه مرجع یا مورد تأیید استان مورد آزمون میکروبی (مطابق استاندارد 1011) و آزمون شیمیایی (مطابق استاندارد 1053) قرار گرفته و مستندات آن تکمیل گردد.
سیستم روشنایی و لامپ ها:
- در برابر شکستگی حفاظت شده و دارای قاب و حفاظ مناسب باشند.
- پوشش لامپ بایستی قابل شستشو و تمیز کردن باشد.
- روشنایی در حد کافی در کلیه فضاها تأمین گردد.
- از لامپهای کم مصرف قدیمی استفاده نگردد.
سیستم تهویه ساختمان:
الزامیست که کلیه سالنها از تهویه مطبوع مناسب و همچنین وسایل گرمایشی و سرمایشی، بسته به شرایط و نوع استفاده، برخوردار باشند.
سیستم لوازم ایمنی و کمک های اولیه:
نصب کپسول آتشنشانی و شیلنگ آب در کلیه مکانها و همچنین نصب کمد وسایل مورد نیاز برای کمکهای اولیه در محل مناسب و در دسترس عموم، ضروری است.
انبارها و بخش های وابسته:
- در انبار باید امکانات کنترل و سنجش دما و رطوبت و دیگر عوامل لازم وجود داشته باشد.
- قسمتهای مختلف انبار (محصول نهایی، قرنطینه، مرجوعی، مواد اولیه و …) به طور فیزیکی از هم جدا باشند.
- چیدمان به نحوی صورت گیرد که امکان نمونهبرداری از کلیه مواد انبار شده، فراهم باشد.
- فقط و فقط امکان دسترسی و ورود افراد مجاز به قسمت برچسبها و ظروف بستهبندی بدون برچسب فراهم باشد.
- محصولات تولیدی باید بالاتر از کف و با فاصلهای مناسب نسبت به دیوار قرار گیرند.
- مواد اولیه و حد واسط (نیمه ساخته) و محصول نهایی با شرایط ذکر شده بر روی برچسب محصول انبار گردند.
- چرخش مواد در انبار مطابق سیستم fifo صورت گیرد.
- دیوار و سقف و کف باید مقاوم، دارای شرایط مناسب جهت نگهداری محصولات و مواد اولیه باشند و همچنین قابل تمیز کردن باشند.
- فضای کافی جهت نگهداری مرتب و منظم انواع گوناگون مواد و محصولات فراهم باشد.
- مواد خطرناک (مثل مواد میکروبی، عفونی، حساسیتزا، اشتعال زا و …) باید در شرایط ایمن انبار شوند.
- راههای ورود و خروج باید کاملاً با نصب علائم مشخص گردند.
- وضعیت انبار باید به گونهای باشد که اجازه جداسازی و چرخش مؤثر مواد را به فرد مجاز بدهد.
- محصول تولیدی که در ظرف مناسب و مورد تأیید به صورت فله نگهداری میشود، قبل از بستهبندی باید مورد آزمایش قرار گیرد و پس از تأیید، مجاز به بستهبندی است.
شرایط فنی، بهداشتی و قسمتهای رفاهی:
سرویس بهداشتی:
- متصل به رختکن کارکنان، در محل ورود به سالن تولید.
- دارای شیر آب که بدون دخالت دست به صورت پایی یا با آرنج باز و بسته گردد.
- دارای خشککن برقی یا حوله کاغذی یکبار مصرف.
- تعداد کافی توالت تمیز و با تهویه مناسب.
- به اندازه کافی از محل تولید دور بوده و نباید از بوگیر استفاده شود.
سالن غذاخوری:
- در قسمت ورودی سالن غذاخوری باید به اندازه کافی روشویی جهت شستن دستها وجود داشته باشد.
- کف سالن باید با کفپوش مناسب پوشیده شده باشد و شیب آن ملایم و به سمت کفشور باشد.
- سقف باید صاف و به رنگ روشن باشد.
- میزهای سالن بدون ترک، صاف و قابل شستشو.
- صندلیها از جنس مقاوم و قابل شستشو.
- وجود سطلهای دربدار به تعداد کافی در قسمتهای مختلف سالن.
الزامات بهداشت فردی
- کارکنان تولید، بستهبندی و آزمایشگاه نباید از وسایل زینتی در حین کار استفاده کنند.
- خوردن، آشامیدن، جویدن، استعمال دخانیات، ذخیره کردن مواد غذایی، آشامیدنی، دخانیات و دارو توسط کارکنان تولید یا هر محوطهای که ممکن است روی محصول تأثیر سوء داشته باشد ممنوع است.
- کلیه افراد شاغل در کارخانه بایستی دارای کارت بهداشتی معتبر و مورد تائید وزارت بهداشت باشند.
- آموزش مربوط به ضدعفونی کردن کارخانه و بهداشت فردی باید در برنامه آموزش کارکنان گنجانده شود.
اگر کارکنان با مواد سمی کار میکنند بایستی:
- آموزش لازم جهت کار با این مواد را دیده باشند. و نیز دستورالعملی مکتوب در محیط کار با این مواد نصب گردد.
- لباس محافظ و تجهیزات لازم برای پرسنل مربوطه تهیه گردد.
الزامات اختصاصی واحدهای تولید تجهیزات پزشکی مصرفی
- استفاده از دستکش برای پرسنلی که موظف به جابهجایی محصولات و مواد اولیه هستند، الزامیست.
- پرسنل در سالن تولید مجاز به استفاده از وسایل آرایشی نیستند.
- جلوی درب خروجی سرویسها و ورودیهای اصلی باید کفش پاککن آغشته به مواد ضدعفونی قرار داده شود تا از انتقال آلودگی به محوطه تولید جلوگیری گردد.
- انبارها، محل تولید، رستوران و آشپزخانه، روزانه باید مورد نظافتهای لازم قرار گرفته و همواره نظیف و غیرآلوده باشند.
- از نگهداری لوازم بستهبندی در فضاهای باز آلوده باید خودداری گردد. پوشش خارجی وسایل بستهبندی باید قبل از ورود به محوطه تولید باز و یا کاملاً تمیز گردد.
- باید بالاترین سطح بهداشت فردی در پرسنلی که در ارتباط با پروسه تولید هستند، لحاظ گردد.
- افرادی که دارای زخمهای پوستی بر روی سطوح باز و غیر پوشیده بدن بوده و یا از بیماریهای مسری رنج میبرند و یا ناقل بیماری هستند نباید در فرایند تولید به کار گرفته شوند.
- کلاه یا پوشش سر به گونهای باشد که موها را کاملاً بپوشاند. پرسنل در اتاقهای تمیز مجاز به داشتن ریش و سبیل نیستند.
- لباسهای محافظ برای پرسنل و افراد بازدیدکننده از اتاق تمیز، باید از مواد بدون پرز و الیاف بوده و لباسهای معمول پرسنل را کاملاً بپوشاند.
- کفش یا روکش پوشاننده کفشها باید تمیز و از مواد بدون پرز و الیاف باشند.
آزمایشگاهها:
کارخانجات تولیدی تجهیزات و ملزومات مصرفی پزشکی، دندانپزشکی و آزمایشگاهی لازم است بر حسب نوع محصول مجهز به تجهیزات آزمایشگاهی مناسب و کامل، جهت انجام آزمایشهای مورد نیاز اداره کل تجهیزات پزشکی باشند.
ویژگی آزمایشگاهها:
- نزدیک به سالن تولید بوده و دارای بخشهای مجزای فیزیک، شیمیایی و میکروبی باشد.
- حداقل 30درصد فضای آزمایشگاه جهت تردد و انجام امور آزمایشی، خالی باشد. مشروط بر آنکه پرسنل آزمایشگاه دارای اتاق کار جداگانه باشند.
- دارای هود آزمایشگاهی با امکانات متناسب باشد.
- تهویه آزمایشگاه باید مناسب باشد.
- دارای کابینت و میز کار با روکش مناسب ضد اسید و ضد حریق باشد.
- دارای لولهکشی آب سرد و گرم و ظرفشویی باشد.
- دیوارها، کف، درب و پنجره با ضوابط استاندارد ISO17025 منطبق باشند.
- پیشبینی لازم و مهیا نمودن ابزار کافی جهت اطفاء حریق صورت گرفته باشد.
- مجهز به وسایل کمکهای اولیه در محل مناسب و در دسترس عموم باشد.
- باید دارای محل مشخص و حفاظت شده جهت نگهداری نمونهها باشد.
- دستگاههای درون آزمایشگاه باید کالیبره و دارای برچسب کالیبراسیون باشند.
- روشهای آزمایش و جزوات استاندارهای محصول باید در آزمایشگاه موجود باشد.
- نتایج آزمونهای فیزیکی و شیمیایی باید به صورت روزانه در دفاتر مخصوص ثبت و کدگذاری گردند.
- در واحدهایی که آزمایشگاه در داخل کارخانه است، بایستی فضای کافی برای نگهداری اسناد و نمونهها مهیا گردد.
- مسیر کارکنان نباید به نحوی باشد که برای نمونهبرداری یا استراحت از محیطهای آلوده عبور کنند.
نوبت شما
هدف ما از انتشار این مقاله، کمک به سلامت شماست. پس، نظرات و پیشنهادهای خود را بنویسید و ما را در رسیدن به این هدف یاری کنید. میتوانید سؤالات خود را نیز درباره “ضوابط و الزامات عمومی جی ام پی” در همین قسمت بیان کنید تا متخصصان ما به آن پاسخ دهند.
مراجع:
- https://imedmt.ir
- https://pooranmehr.com