پوست سالم ویژگیهای یکی از این چهار دسته را داراست: معمولی، خشک، چرب و ترکیبی (مختلط). نوع پوست با ژنتیک تعیین میشود اما وضعیت آن ممکن است تحت تأثیر عوامل مختلف داخلی و خارجی تغییر کند. با چک کردن ویژگیهای انواع پوست میتوانید به نوع پوست خود پی ببرید. چنانچه در زمینه چگونگی مراقبت از آن به مشاوره بیشتری نیاز دارید، توصیه میشود از یک متخصص پوست مشاوره بگیرید.
نشانههای پوست خشک
پوست خشک نوعی از پوست است که سبوم (sebum) کمتری نسبت به پوست معمولی تولید میکند. کمبود سبوم، سبب خشکی پوست میشود. چربی پوست موجب حفظ رطوبت و همچنین ایجاد یک محافظ در برابر اثرات خارجی میشود (در صورتی که بیشتر از حد نباشد).
خشکی پوست در درجات مختلف شدت و به اشکال مختلف وجود دارد که همیشه به وضوح قابل تشخیص نیستند. به طور قابل توجهی زنان بیشتر از مردان از خشکی پوست رنج میبرند و با افزایش سن همه پوستها خشکتر میشوند.
دلایل خشکی پوست
رطوبت و چربی پوست به تأمین آب در لایههای عمیق پوست و تعریق بستگی دارد.
آب پوست به طور مداوم و به اشکال زیر از دست میرود:
- تعریق: از بین رفتن آب فعال از غدد ناشی از گرما، استرس و فعالیت.
- از دست دادن آب فرا-اپیدرمی (Trans-epidermal) که فرایندی طبیعی و غیرفعال است و پوست حدود نیم لیتر آب را در روز از لایههای عمیق پوست به این شکل از دست میدهد.
خشکی پوست به دلیل عدم وجود موارد زیر ایجاد میشود:
- عوامل مرطوب کننده طبیعی به ویژه اوره، اسیدهای آمینه و اسید لاکتیک – که به حفظ آب کمک میکنند.
- چربیهای اپیدرمی مانند سرامیدها، اسیدهای چرب و کلسترول که برای محافظت درست پوست لازم هستند.
چگونه میتوان درجههای مختلف خشکی پوست را تشخیص داد؟
پوست کمی خشک
پوست کمی خشک میتواند احساس سفتی، شکنندگی و زبری داشته باشد و تیره به نظر برسد. خاصیت ارتجاعی پوست نیز در این نوع، کم است.
پوست بسیار خشک
اگر خشکی پوست درمان نشود، ممکن است میزان آن افزایش یابد و علائم زیر را نشان دهد:
- پوسته پوسته شدن خفیف یا پوسته پوسته شدن تکهای
- ظاهری زبر و لکهدار (بعضی اوقات به صورت پیری زودرس ظاهر میشود)
- احساس سفتی
- خارش
- دارای سوزش
- قرمز شدن در برخی نواحی
در پوست خیلی خشک، مناطق خاصی از بدن به ویژه دستها، پاها، آرنجها و زانوها مستعد ابتلا به موارد زیر هستند:
- زبری
- ترک
- پینه
- خارش مکرر
پوست بسیار خشک معمولاً در افراد مسن دیده میشود.
پوست معمولی
پوست معمولی، پوستی متعادل است. اصطلاح علمی برای پوست سالم، یودرمیک (eudermic) است. ناحیهT (پیشانی، چانه و بینی) ممکن است کمی چرب باشد اما به طور کلی سبوم و رطوبت کلی متعادل است و پوست نه خیلی چرب و نه خیلی خشک است.
پوست طبیعی دارای:
- منافذ ریز
- گردش خون خوب
- بافت مخملی، نرم و صاف
- بدون لک
- و بدون حساسیت است.
این احتمال وجود دارد که پوست معمولی با افزایش سن خشکتر شود.
پوست چرب
پوست چرب به پوستی اطلاق میشود که تولید سبوم آن زیاد است. این تولید بیش از حد سبوم به سبوره (seborrhea) معروف است.
دلایل ایجاد چربی در پوست
مواردی که باعث تولید بیش از حد سبوم میشوند:
- ژنتیک
- تغییرات و عدم تعادل هورمونی
- مصرف دارو
- استرس
- لوازم آرایشی غیر استاندارد (محصولات آرایشی که باعث تحریک پوست میشوند)
چگونه میتوان انواع مختلف پوست چرب را تشخیص داد؟
- منافذ بزرگ
- درخشش پوست
- پوست ضخیمتر و رنگ پریده (رگهای خونی ممکن است قابل مشاهده نباشند)
پوست چرب مستعد کومدون (comedone- جوشهای سرسیاه و جوشهای سر سفید) و انواع مختلف آکنه است. تعداد قابل توجهی کومدون در صورت، گردن، شانهها، پشت و قفسه سینه نیز ظاهر میشود.
در موارد متوسط و شدید، کورکها (برجستگیهای کوچک بدون سرِ سفید یا سیاه قابل مشاهده) و جوشهای پوستی (برجستگیهایی با اندازه متوسط با یک نقطه سفید یا زرد قابل توجه در مرکز) ظاهر میشوند و پوست قرمز و ملتهب میشود.
پوست ترکیبی
پوست ترکیبی همانطور که از نامش پیداست پوستی است که از ترکیبی از انواع پوست تشکیل شده است. در پوست ترکیبی، نوع پوست در ناحیه T و گونهها متفاوت است. منطقه T میتواند در افراد مختلف تفاوت زیادی داشته باشد به این صورت که میتواند یک منطقه بسیار باریک یا یک منطقه پهن باشد. برای مثال ممکن است گونههای این افراد خشک و سایر قسمتهای صورت معمولی باشد. یا پیشانی و چانه چرب و بقیه نواحی خشک باشد. قسمتهای چرب پوست ترکیبی، در اثر تولید بیش از حد سبوم ایجاد میشود. قسمتهای خشکتر پوست ترکیبی، ناشی از کمبود سبوم و کمبود چربی مربوطه است.
پوست ترکیبی با این موارد مشخص میشود:
- یک منطقه T چرب (پیشانی، چانه و بینی)
- منافذ بزرگ شده در ناحیه T
- گونههای طبیعی تا خشک
ارزیابی نوع پوست و شرایط آن
برخلاف نوع پوست، وضعیت پوست در طول زندگی شما بسیار متفاوت است. بسیاری از عوامل داخلی و خارجی که شرایطِ پوست را تعیین میکنند عبارتند از:
- آب و هوا و آلودگی
- دارو
- استرس
- عوامل ارثی که روی سطوح سبوم اثر میگذارند.
- عرق و عوامل مرطوب کننده طبیعی که پوست شما تولید میکند.
- برند و نوع محصولات مراقبت پوست که استفاده میکنید.
- رژیم غذایی
- فعالیت بدنی
- و …
محصولات مراقبت از پوست باید متناسب با نوع و وضعیت پوست انتخاب شوند. متخصصان پوست با اندازهگیری عوامل زیر وضعیت پوست فرد را تعیین میکنند:
اثر افزایش سن روی وضعیت پوست
نوع پوست ما میتواند در طول زندگیمان تغییر یابد. کسانی که در سن نوجوانی نوع پوست چرب دارند، در دوران بزرگسالی چربی پوستشان کم خواهد شد و کسانی که نوع پوست معمولی دارند با افزایش سن پوست خود را خشک میبینند.
با افزایش سنِ همه انواع پوستها، حجم و چگالی پوست کم میشود، خطوط ریز و چین و چروک ایجاد میشود و تغییراتی در رنگدانه ایجاد میشود. درک و اندازهگیری این علائم پیری به پزشک کمک میکند تا وضعیت پوست خود ما را تعیین و محصولات مراقبتی متناسب با آن پیشنهاد دهد.
اثر رنگ پوست روی وضعیت آن
رنگ و نژاد، بر چگونگی واکنش پوست ما در برابر نیروهای خارجی مانند آفتاب، اختلالات رنگدانه، تحریک و التهاب تأثیر میگذارد. رنگ پایه پوست با تراکم اپیدرم و توزیع ملانین تعیین میشود.
قرمزی پوست همچنین معیار مفیدی برای بررسی وضعیت پوستی است. این نشان میدهد که گردش خون ما چه میزان است و آیا میتواند در شناسایی شرایطی مانند کوپروز (couperose) و روزاسه (rosacea) مفید باشد یا خیر.
اثرات حساسیت پوست
پوست حساس پوستی است که به راحتی توسط عوامل مختلف تحریک میشود. برای برخی از افراد، پوست حساس یک وضعیت دائمی است، برای برخی دیگر، حساسیت توسط برخی عوامل داخلی و خارجی ایجاد میشود. وقتی عملکرد طبیعی بخش حفاظت پوست به خطر بیفتد، باعث از بین رفتن آب و نفوذ مواد تحریک کننده میشود. علائم در اثر عواملی چون آفتاب، برخی مواد تشکیل دهنده مواد آرایشی و پاک کننده، تشدید میشوند.
اثر تولید سبوم و عرق روی وضعیت پوست
مقدار سبوم تولید شده توسط غدد چربی در پوست، عملکرد حفاظت پوست و در نتیجه، وضعیت پوست را کنترل میکند. تولید بیش از حد سبوم میتواند منجر به پوستی چرب و مستعد آکنه شود. از طرفی، تولید کم سبوم باعث خشکی پوست میشود. غدد تنفسی موجود در پوست با ایجاد عرق، دمای مطلوب بدن را فراهم میکند. تولید بیش از حد یا کم عرق نیز میتواند بر وضعیت پوست تأثیر بگذارد.
اثر استفاده از مرطوب کننده ها روی پوست
این عوامل مانند اسیدهای آمینه که به طور طبیعی در پوست سالم تولید میشوند، به حفظ آب در پوست کمک میکنند، خاصیت ارتجاعی و انعطافپذیری آن را حفظ میکنند و از کمبود آب آن جلوگیری میکنند. هنگامی که بخش محافظت پوست آسیب میبیند، غالباً قادر به حفظ این مواد اساسی نیست بنابراین رطوبت پوست کاهش یافته و وضعیت پوست تحت تأثیر قرار میگیرد.