خانه » بلاگ » بیماری های پوستی » پسوریازیس چیست؟
پسوریازیس (Psoriasis) چیست؟
پسوریازیس یک اختلال پوستی است که باعث میشود سلولهای پوست تا 10 برابر سریعتر از حد طبیعی تکثیر شوند. از طرفی سلولهای قدیمی به جای ریزش، تجمع مییابند. سپس لکههای ضخیم، پوستهپوسته و خارشدار ایجاد میکنند. در نتیجه پوست به صورت تکههای قرمز ناهموار پوشیده شده با فلسهای سفید دیده میشود. این تکههای پوستی میتوانند در هر جایی رشد کنند. اما بیشتر روی پوست سر، آرنج، زانو و کمر ظاهر میشوند. پسوریازیس از فردی به فرد دیگر منتقل نمیشود. با این حال ممکن است چند عضو از یک خانواده به آن مبتلا شوند. پسوریازیس معمولاً در اوایل بزرگسالی ظاهر میشود. برای اکثر افراد، این بیماری تنها چند ناحیه از بدن را تحت تأثیر قرار میدهد. اما در موارد شدید، پسوریازیس قسمتهای بزرگی از بدن را میپوشاند. این لکهها ممکن است التیام پیدا کرده و پس از مدتی دوباره ظاهر شوند.
آمار پسوریازیس
پسوریازیس 3-2% از مردم در سراسر جهان و حدود 2/2% از مردم ایالات متحده را تحت تأثیر قرار داده است. این بیماری در برخی از فرهنگها بیشتر مشاهده شده است. بیشترین شیوع پسوریازیس در شمال اروپا و کمترین شیوع آن در شرق آسیا است.
علائم و نشانه های پسوریازیس
علائم و نشانههای سوریازیس بسته به نوع این بیماری میتواند متفاوت باشد. 5 علامت شایع پسوریازیس عبارتند از:
- بثورات یا تکههای پوست قرمز و ملتهب که اغلب با پوستههای شل و نقرهای رنگ پوشیده شده است. در موارد شدید، پلاکها (plaques ) رشد کرده و با یکدیگر ادغام میشوند. در نتیجه قسمتهای وسیعی از بدن را میپوشانند.
- پوست خارشدار و دردناکی که ممکن است ترک بخورد یا خونریزی کند.
- نواحی کوچک خونریزی که در آن پوستِ درگیر، خراشیده شده است.
- مشکلات ناخنهای دست و پا، از جمله تغییر رنگ و سوراخ شدن آنها. همچنین ممکن است ناخنها شروع به خرد شدن یا جدا شدن از بستر ناخن کنند.
- پلاکهای پوستهپوسته روی پوست سر
پسوریازیس همچنین میتواند با آرتریت پسوریاتیک (psoriatic arthritis) همراه باشد. در این صورت باعث درد و تورم مفاصل میشود. بین 10 تا 30 درصد از افراد مبتلا به پسوریازیس این وضعیت دردناک مفصلی را دارند.
انواع پسوریازیس
ظاهر سوریازیس و اینکه چگونه توسط بیمار احساس میشود، بستگی به نوع پسوریازیس دارد. انواع پسوریازیس عبارتند از:
پسوریازیس پلاکی (Plaque Psoriasis)
پسوریازیس پلاکی رایج ترین نوع پسوریازیس است. در این بیماری لکههای پوست، قرمز، برجسته و دارای پوستههای سفید نقرهای (فلسمانند) است. این لکهها معمولاً روی پوست سر، آرنج، زانو و کمر بیمار ظاهر میشوند. همچنین ممکن است ترک خورده و یا خونریزی کنند. در این صورت باعث ایجاد احساس درد و خارش میشوند. هر چه بیشتر آنها را خارش دهید، ضخیمتر میشوند. عرض هر لکه به اندازه 4 اینچ و یا بیشتر است. ابتلا به پسوریازیس پلاکی در هر سنی میتواند رخ دهد. اما این بیماری معمولاً در بزرگسالان شایعتر است.
پسوریازیس پوست سر
حدود نیمی از افراد مبتلا به پسوریازیس این نوع بیماری را دارند. پسوریازیس پوست سر در ابتدا مانند شوره سر به نظر میرسد. در واقع پوستههای شوره سر زرد و چرب هستند. در حالی که پسوریازیس پوست سر، پودری و به رنگ نقرهای یا سفید است. گاهی اوقات فقط کمی از پوست روی سر، پوستهپوسته یا فلسی میشود. در حالی که این نوع پسوریازیس میتواند کل سر را پوشش دهد. همچنینمیتواند روی پیشانی، پشت گردن و اطراف گوش نیز ظاهر شود.
پسوریازیس روده ای
کودکان و جوانان بیشتر به این نوع پسوریازیس مبتلا میشوند. در پسوریازیس رودهای، نقاط قرمز کوچک با لبههای برجسته به طور ناگهانی معمولاً در وسط بدن ظاهر میشوند. سایر نقاط شایع شامل بازو، پا، پوست سر، گوش و صورت هستند. مواردی که باعث این نوع پسوریازیس میشوند عبارتند از:
- گلودرد استرپتوکوکی (strep throat)
- آنفولانزا
- سرماخوردگی
- سایر عفونتهای دستگاه تنفسی فوقانی
قابل ذکر است که تا 10 درصد از افراد مبتلا به پسوریازیس به این نوع مبتلا هستند.
پسوریازیس معکوس
در این بیماری لکهها براق، قرمز روشن و بسیار دردناک هستند. ناحیه اطراف این لکهها معمولاً صاف بوده و فلسهای نقرهای ندارد. آنها فقط در جایی ظاهر میشوند که پوست با پوست تماس داشته باشد نواحی رایج ایجاد سوریازیس معکوس عبارتند از:
- زیر بغل
- کشاله ران
- اندام تناسلی
- باسن
- زیر سینه
- پشت زانو
مالش و تعریق این وضعیت را تشدید میکند. معمولاً بسیاری از افرادی که پسوریازیس معکوس دارند، به نوع دیگری از پسوریازیس نیز مبتلا هستند.
پسوریازیس پوسچولار(Pustular Psoriasis)
این نوع پسوریازیس نادر است. در واقع پسوریازیس پوسچولار واکنشی به عفونت، استرس، داروها یا تماس با مواد شیمیایی خاص است. این واکنش باعث ایجاد لکههای قرمز و متورم پوست با برجستگیهای پر از چرک به نام پوسچول (pustules) میشود. وقتی این لکهها خشک میشوند، زرد مایل به قهوهای و پوستهپوسته میشوند. همچنین معمولاً در کف دست یا کف پا خود را نشان میدهند. از طرفی ممکن است این تاولها باز شوند. در نتیجه پوست، ترک خورده و دردناک میشود.
علائم اورژانسی پسوریازیس پوسچولار فون زومبوش (von Zumbusch)
این نوع سوریازیس گاهی اوقات میتواند تهدیدکننده زندگی باشد. اگر برجستگیهای پوسچولار بسرعت در تمام بدن شما پخش شد، باید فوراً به بیمارستان بروید. سایر علائم اورژانسی شامل موارد زیر است:
- خارش شدید
- نبض سریع
- تب
- ضعف عضلانی
- لرز
پزشکان این شکل ناگهانی از پسوریازیس را نوع فون زومبوش مینامند.
پسوریازیس اریترودرمیک یا لایهبردار (Erythrodermic or Exfoliative)
این شکل از سوریازیس نیز نادر است. اریترودرمیک باعث میشود که قسمتهای بزرگی از پوست به رنگ قرمز روشن (مانند آفتابسوختگی شدید) شود. پس از مدتی پوست آن نواحی میافتد. علائم این بیماری شامل موارد زیر است:
- خارش شدید و دردناک پوست
- ضربان قلب سریع
- احساس سرما یا گرمای بسیار
این علائم خطرناک هستند. بنابراین با بروز آنها باید به بیمارستان مراجعه کنید. علل اریترودرمیک شامل داروهایی مانند کورتیکواستروئیدها (corticosteroids) یا پسوریازیس پلاکی درمان نشده است. این بیماری افراد مبتلا به پسوریازیس پوسچولار فون زومبوش را نیز تحت تأثیر قرار میدهد.
بیماری پسوریازیس ناخن
در حدود نیمی از افراد مبتلا به سوریازیس، سلولهای پوستی زیر ناخنهایشان ضخیم میشود. اغلب این ناخنها شکافته شده یا ترک میخورند. در موارد شدید، ناخنهاخرد شده یا میاُفتند. همچنین ممکن است لکههای قرمز یا زرد مایل به قهوهای در زیر این ناخنها ایجاد شود. گاهیاوقات، سطح ناخنها دارای فرورفتگیهای ریز مانند سوزن سوزن میشود. به جدا شدن این فرورفتگیها از پوست زیرین (بستر ناخن) آنیکولیز (onycholysis) میگویند.
آرتریت پسوریاتیک (Psoriatic Arthritis)
حدود یک سوم افراد مبتلا به سوریازیس، درد مفاصل و یا سفتی و تورم دارند. وقتی این دو مشکل در بدن ایجاد شود، فرد به آرتریت پسوریاتیک یا بیماری پسوریاتیک مبتلا شده است. لزومی ندارد که این علائم همزمان اتفاق بیفتند. لکههای پوستی خشک و قرمز با فلسهای نقرهای معمولاً اوایل بیماری ظاهر میشوند. اما این امر همیشگی نیست. خرد شدن و تغییر رنگ ناخن در افراد مبتلا به این بیماری شایع است.
علل سوریازیس (عوامل خطر و محرکها)
علت دقیق پسوریازیس هنوز یک راز است. طبق نظر محققان، در این بیماری ممکن است چند عامل موجب اختلال سیستم ایمنی بدن شوند.
عوامل مؤثر بر ایجاد شدن پسوریازیس
عوامل مؤثر بر بروز پسوریازیس عبارتند از:
- نقش ژنها و سیستم ایمنی بدن در ایجاد پسوریازیس. تکههای کوچک از DNA ژن نامیده میشوند. ژنها دستورالعملهایی برای سلولهای بدن محسوب میشوند. آنها رنگ چشم و مو و همچنین قسمتهای دیگر عملکرد بدن را کنترل میکنند. برخی از ژنها فقط در زمانهای خاصی فعال هستند. سوریازیس در واقع مشکل مرتبط با سیستم ایمنی است. وقتی پسوریازیس دارید، ژنهایی که سیگنالهای سیستم ایمنی بدن را کنترل میکنند با هم مخلوط میشوند. بنابراین به جای محافظت از بدن در برابر بیماری، التهاب را تقویت میکنند. در نتیجه سلولهای پوست را بیش از حد فعال میکنند. دانشمندان حدود 25 ژن را یافتهاند که در افراد مبتلا به پسوریازیس متفاوت است. طبق نظر آنها برای ایجاد این بیماری بیش از یک ژن مورد نیاز است. اما آنها به دنبال اصلیترین ژن هستند. از هر 100 نفر حدود 10 نفر ژنهایی دارند که احتمال ابتلا به پسوریازیس را در آنها افزایش میدهد. اما تنها دو یا سه نفر از این افراد واقعاً به این بیماری مبتلا هستند.
- اثر مصرف الکل روی پسوریازیس. نوشیدن زیاد مشروبات الکلی، به ویژه در مردهای جوان، ممکن است علائم را تحریک یا تشدید کند. در نتیجه در درمان، اختلال ایجاد میشود. ترکیب برخی از داروهای پسوریازیس با الکل میتواند عوارض جانبی خطرناکی به ویژه برای زنان در سنین باروری داشته باشد.
- تأثیر سیگار کشیدن بر پسوریازیس. استفاده از تنباکو یا قرار گرفتن در کنار دود سیگار، خطر ابتلا به پسوریازیس را افزایش میدهد. کشیدن سیگار میتواند خطر ابتلا به پسوریازیس را دو برابر کند. همچنین اگر خویشاوندان سیگاری داشته باشید، احتمال ابتلا به پسوریازیس در شما 9 برابر بیشتر است. در واقع کشیدن سیگار خلاصشدن از علائم را دشوارتر میکند. افراد سیگاری معمولاً به نوع صعبالعلاج پسوریازیس پوسچولار مبتلا میشوند. پوسچولار، کف دستها و کف پاها را تحت تأثیر قرار میدهد.
عوامل محرک پسوریازیس
هر فرد مبتلا به این بیماری محرکهای خاص خود را دارد. در واقع ممکن است عواملی که باعث فعالشدن پسوریازیس شما میشوند، روی شخص دیگری تأثیر نگذارند. اگر بفهمید که چه چیزی باعث شعلهور شدن این بیماری میشود، بهتر میتوانید علائم خود را کنترل کنید. برخی محرکها ممکن است علائم شما را بدتر کنند. این عوامل محرک عبارتند از:
- اثر تغییرات هورمونی روی پسوریازیس. سوریازیس اغلب در دوران بلوغ خود را نشان داده یا عود میکند. یائسگی نیز میتواند آن را تحریک کند. در دوران بارداری، علائم بیماری ممکن است بهتر شده و یا حتی از بین برود. اما پس از تولد نوزاد، احتمال شعلهورشدن پسوریازیس وجود دارد.
- تأثیر آب و هوای سرد و خشک بر پسوریازیس. ممکن است پسوریازیس در فصل زمستان تشدید شود. در واقع هوای خشک، نور طبیعی کمتر و دمای سرد میتواند علائم را بدتر کند. هر آب و هوایی که خشکی پوست را تسکین دهد به التیام پسوریازیس کمک خواهد کرد. بنابراین پوست خود را مرطوب نگه دارید. همچنین از یک مرطوبکننده در خانه استفاده کنید. سعی کنید مدتی را نیز در هوای گرم آفتابی با رطوبت زیاد بگذرانید.
- نقش فشار روحی روی ایجاد پسوریازیس. دانشمندان بر این باورند که سیستم ایمنی بدن ممکن است به فشارهای روحی و عاطفی ناشی از مشکلات جسمی و یا جراحات و عفونتها پاسخ دهد. بنابراین همیشه سعی کنید آرامش خود را حفظ کنید. زیرا در مواقعی که مضطرب هستید، شیوع بیماری بیشتر است.
- اثر برخی داروها روی پسوریازیس. این داروها شامل موارد زیر است:
- داروهای فشار خون بالا و قلب، از جمله پروپرانولول (propranolol)، ایندرال ((Inderal و سایر مسدودکنندههای بتا (beta-blockers)، مهارکنندههای ACE (ACE inhibitors) و کینیدین (quinidine)
- لیتیوم (lithium) که درمانی برای اختلال دوقطبی و سایر بیماریهای روانی است.
- داروهای ضدمالاریا، از جمله کلروکین (chloroquine)، هیدروکسیکلروکین (hydroxychloroquine) -Plaquenil- و کویناکرین (quinacrine)
- ایندومتاسین (Indomethacin) -Indocin- که التهاب را درمان میکند.
بنابراین اگر پسوریازیس دارید و برای هر یک از این شرایط تحت درمان هستید، به پزشک خود اطلاع دهید.
- ترک استروئید (Steroid ). استروئیدهای موضعی داروهایی هستند که با التهاب مبارزه میکنند. این داروها از رایجترین درمانهای پسوریازیس هستند. اما اگر استفاده از آنها را خیلی سریع متوقف کنید، میتوانند باعث تشدید علائم شوند.
- عفونتها. برخی عفونتها از جمله گلودرد استرپتوکوکی (strep throat) و ورم لوزه میتوانند باعث ایجاد پسوریازیس رودهای شوند. در این نوع بیماری علائم مانند قطرات کوچکی به نظر میرسند که عمدتاً روی تنه و اندام شما ظاهر میشود. کودکان اغلب قبل از اولین عود، گلودرد استرپتوکوکی دارند. HIV نیز میتواند این علائم را تشدید کند. گوش درد، برونشیت (bronchitis)، یا عفونت تنفسی مانند سرماخوردگی یا آنفولانزا نیز ممکن است محرک باشند.
- نور خورشید. مقدار کمی نور طبیعی آفتاب برای اکثر افراد مبتلا به پسوریازیس مفید است. اما وضعیت برخی از مبتلایان را تشدید میکند. همچنین ممکن است منجر به آفتابسوختگی شدید در آنها شود. پس، از پوست خود در برابر نور خورشید محافظت کنید.
- آسیب پوستی. در برخی افراد، کوچکترین بریدگی، عفونت، کبودی و یا سوختگی میتواند باعث شیوع بیماری شود. حتی خالکوبی و نیش حشرات ممکن است باعث ایجاد یک ضایعه جدید شود. برای جلوگیری از خراش در پوست، دستکش و یا یک لایه لباس اضافی بپوشید.
- وزن. ممکن است در چین و چروکهای پوست افرادی که چاق هستند پلاک ایجاد شود.
پسوریازیس در افراد با پوست تیره
پسوریازیس در افراد با رنگهای پوستی مختلف رخ میهد. اما این بیماری در پوستهای تیرهتر متفاوت به نظر میرسد. بهعنوان مثال در آمریکاییهای آفریقاییتبار، سوریازیس معمولاً به رنگ ارغوانی با پوستهپوسته شدن خاکستری ظاهر میشود. در پوستهای بسیار تیره نیز پسوریازیس به رنگ قهوهای تیره است. بنابراین دیدن آن سختتر خواهد بود.
در پوست هیسپانیک (Hispanic) کمی روشنتر، پسوریازیس صورتی تیره با پوستهای نقرهای مایل به سفید ایجاد میشود. علاوه بر این، پس از پاکشدن پسوریازیس روی این نوع پوست، لکههایی که روشنتر یا تیرهتر از پوست اطراف هستند ممکن است برای مدتی باقی بمانند (بد رنگ شدن). این لکهها اسکار نیستند و بعد از مدتی از بین میروند. هرچند ممکن است پاکشدن آنها از چند ماه تا یک سال و یا بیشتر طول بکشد. البته امکان دارد متخصص پوست بتواند آنها را درمان کند تا سریعتر از بین بروند.
آیا درمانی برای پسوریازیس وجود دارد؟
هیچ درمانی برای این بیماری وجود ندارد. اما برخی درمانها حتی در موارد جدی تا حد زیادی علائم را کاهش میدهند. طبق مطالعات اخیر وقتی التهاب پسوریازیس بهتر کنترل شود، خطر بیماری قلبی، سکته، سندرم متابولیک (metabolic syndrome) و سایر بیماریهای مرتبط با التهاب نیز کاهش پیدا میکند.
کنترل و درمان پسوریازیس
خوشبختانه روشهای کنترلی زیادی برای پسوریازیس وجود دارد. برخی از آنها رشد سلولهای جدید پوست را کند میکنند. برخی دیگر نیز خارش و خشکی پوست را تسکین میدهند. پزشک بر اساس موارد زیر برنامه درمانی مناسب را برای بیمار انتخاب میکند:
- اندازه بثورات پوستی
- محل تشکیل بثورات روی بدن
- سن
- سلامت کلی بدن
درمانهای رایج پسوریازیس نیز عبارتند از:
- کرمهای استروئیدی (Steroid Creams)
- مرطوبکنندههای پوست خشک
- قطران زغال سنگ یک درمان رایج برای پسوریازیس پوست سر است. قطران زغال سنگ در لوسیونها، کرمها، فومها، شامپوها و محلولهای حمام موجود است.
- کرمهای رتینوئید (Retinoid)
درمانهای پسوریازیس متوسط تا شدید عبارتند از:
- نوردرمانی. در این درمان، پزشک نور ماوراءبنفش را به پوست میتاباند. این امر رشد سلولهای پوست را کاهش میدهد. فتوکموتراپی ((Psoralen Ultra-Violet A or PUVA درمانی است که دارویی به نام پسورالن (Psoralen) را با شکل خاصی از اشعه ماوراء بنفش ترکیب میکند.
- متوترکسات (Methotrexate). این دارو میتواند باعث بیماری مغز استخوان و کبد و همچنین مشکلات ریوی شود. بنابراین فقط برای موارد جدی پسوریازیس تجویز میشود. هنگام استعمال این دارو پزشکان از نزدیک بیماران را زیر نظر دارند. فرد بیمار باید آزمایشهای آزمایشگاهی، عکسبرداری با اشعه ایکس قفسه سینه و احتمالاً بیوپسی (biopsy) کبد انجام دهد.
- رتینوئیدها. این قرصها، کرمها، فومها، لوسیونها و ژلها دستهای از داروهای مرتبط با ویتامین A هستند. رتینوئیدها میتوانند عوارض جانبی جدی از جمله نقایص مادرزادی ایجاد کنند. بنابراین برای زنان باردار یا زنانی که قصد بچهدار شدن دارند، توصیه نمیشوند.
- سیکلوسپورین (Cyclosporine). این دارو برای سرکوب سیستم ایمنی بدن ساخته شده است. سیکلوسپورین برای موارد جدی که به درمانهای دیگر پاسخ نمیدهند، مصرف میشود. این دارو میتواند به کلیهها آسیب برساند. همچنین فشارخون را افزایش میدهد. بنابراین پزشک در حین مصرف از نزدیک مراقب سلامت بیمار خواهد بود.
- درمانهای بیولوژیک (Biologic). داروهای بیولوژیک با مسدودکردن سیستم ایمنی بدن -که در سوریازیس بیش فعال است- عمل میکنند. در این صورت التهاب ناشی از پسوریازیس را بهتر کنترل میکنند. این داروها عبارتند از:
- آدالیموماب (adalimumab) -Humira-
- برودالوماب (brodalumab) -Siliq-
- سرتولیزوماب پگول ((certolizumab pegol -Cimzia-
- اتانرسپت (etanercept ) -Enbrel-
- گوسلکوماب (guselkumab) -Tremfya-
- اینفلیکسیماب (infliximab) -Remicade-
- ایکسکیزوماب (ixekizumab) -Taltz-
- ریسانکیزوماب-روزا (risankizumab-rzaa) –SKYRIZI–
- تیلدراکیزوماب (tildrakizumab) –ایلومیا (Ilumya)-
- سکوکینوماب (secukinumab ) –کوسنتیکس (Cosentyx)-
- اوستکینوماب (ustekinumab ) –استلارا (Stelara)-
- مهارکننده آنزیم. داروی آپرمیلاست (Otezla) نوع جدیدی از دارو برای بیماریهای التهابی طولانیمدت مانند سوریازیس و آرتریت پسوریاتیک است. این دارو قرصی است که آنزیم خاصی را مسدود میکند. بنابراین به کند کردن واکنشهای دیگر که منجر به التهاب میشود، کمک خواهد کرد.
مرجع:
www.webmd.com