پوست سر از مهمترین نواحی پوستی است و به این دلیل که محل رویش موهاست، اهمیت ویژه‌ای دارد. از طرفی وجود موها ممکن است موجب شود از بررسی آن غافل شویم و اگر بیمار باشد زمانی متوجه شویم که بیماری گسترش پیدا کرده است. لذا بررسی مرتب پوست سر، موها و شانه و برس سر خود مؤکداً توصیه می‌گردد. بیشتر بیماری های پوستی سر باعث ایجاد ریزش مو یا نوعی از دانه‌های پوستی می‌شوند. برخی از این بیماری‌ها ارثی هستند. تغذیه نامناسب و یا عفونت نیز، می‌تواند باعث ایجاد مشکلات پوستی سر شود. روش درمان بستگی به شرایطی که باعث ایجاد مشکلات پوستی سر شده، دارد. در این مقاله به التهابات پوستی که به پوست سر مرتبط هستند و نیز علائم آن‌ها اشاره می‌کنیم.
بررسی شرایط پوست سر
ریزش مو در نتیجه نازک‌شدن و شکسته‌شدن تارهای مو ایجاد می‌شود. این دو عامل، جزو شایع‌ترین مشکلات پوستی سر هستند و معمولاً از یک مشکل جدی پزشکی نشأت نمی‌گیرند. نوزادها غالباً موهای سالم و ریز خود را از دست می‌دهند که با موهای بالغ جایگزین می‌شوند. همچنین خانم‌ها، 1 تا 6 ماه پس از زایمان و یا بعد از اتمام دوره شیردهی، به دلیل تغییرات هورمونی، ریزش مو را تجربه می‌کنند.
پوست سر چربی‌های طبیعی تولید می‌کند که این چربی‌ها برای مرطوب و سالم نگه‌داشتن پوست، بسیار ضروری است. شستشوی بیش از حد موها باعث از دست‌رفتن چربی طبیعی موها شده و در این صورت، پوست سر، خشک و آسیب‌دیده خواهدشد. به همین دلیل شستشوی موی سر، بیش از 2 یا 3 بار در هفته پیشنهاد نمی‌شود.
برای داشتن پوست سر سالم، تمیز نگه‌داشتن فولیکول‌های (Follicles) مو و مراقبت از آن‌ها بسیار ضروری است؛ به این معنا که نباید با چربی زیاد سر پوشیده شوند و با مواردی مثل پوست مرده، شوره‌سر و یا التهاب مسدود شوند. اگر متوجه شدید که پوست سرتان نفوذناپذیر و خارش دار است یا بافت پوستتان تغییر کرده و یا پوسته‌پوسته شدن سرتان از کنترل خارج شده، بدین معنی است که پوست سرتان ناسالم شده و نیاز به مراقبت دارد. اگر موهای سر به اندازه کافی شسته نشود، موها چرب و ضعیف شده و حتی احتمال به وجودآمدن مشکلات دیگری مثل پوسته‌پوسته شدن، کاهش رشد مو و ریزش شدید مو، وجود دارد. همه این علائم ممکن است در اثر پرکاری غدد چربی نیز ایجاد شوند. در ادامه به بیماری‌هایی که ممکن است پوست سر را درگیر کنند اشاره می‌کنیم.
بیماری‌های اثرگذار بر پوست سر
اگزما سبورئیک (Seborrheic Eczema(Cradle Cap))
این بیماری شایع پوستی در کودکان، بین سن 3 هفتگی تا 12 ماهگی مشاهده می‌شود و بدون درد و خارش است. در بیماری اگزما سبورئیک، پوسته‌هایی زرد و چرب در پوست سر و پیشانی ظاهر می‌شوند. این بیماری معمولاً نیازی به دارو ندارد و در شش ماهگی، خود به خود از بین می‌رود.
صدفک یا پسوریازیس (Psoriasis)
پسوریازیس باعث ایجاد پوسته‌های نقره‌ای و تکه‌های پوستی می‌شود. این علائم معمولاً روی پوست سر، آرنج‌ها، زانوها و پایین کمر ایجاد می‌شود. این بیماری ممکن است باعث ایجاد خارش شده و یا بدون علائم باشد.
کچلی (Tinea Capitis)
کچلی، نوعی بیماری قارچی است که بر روی پوست سر و ساقه مو تأثیر می‌گذارد. در این بیماری، برخی نقاط سر پوسته‌پوسته شده و دچار خارش می‌شوند. شکنندگی مو، درد کف سر، تب با درجه کم و تورم غدد لنفاوی از دیگر علائم احتمالی بیماری کچلی هستند.
ریزش موی آره آتا (Alopecia Areata)
ریزش موی آره‌آتا یک بیماری پوستی است که در آن سیستم ایمنی بدن به اشتباه به فولیکول‌های مو حمله می‌کند و باعث ریزش مو می‌شود. ریزش مو به شکل رندوم در پوست سر و بقیه قسمت‌های بدن، در دسته‌های کوچک و با ریزش یک چهارم موها صورت می‌گیرد که ممکن است قسمت‌های کوچک با هم ترکیب شده و به قسمت‌های بزرگ‌تر تبدیل شوند. این بیماری در اکثر موارد دائمی نیست و ممکن است موها با سرعت کمی دوباره رشد کنند.
شپش سر (Head Lice)
شپش‌ها حشرات کوچکی هستند که بین موها زندگی می‌کنند و از خون پوست سر، تغذیه می‌کنند. این حشرات، خطرناک نیستند اما مسری، آزاردهنده، و خارش‌دار هستند و رهایی از آن‌ها بسیار سخت است.
هر شپش به طور عادی به اندازه یک دانه کنجد است. شپش و تخم‌های آن، برروی سر قابل مشاهده هستند. خارش شدید سر، یک پاسخ حساسیتی به گاز گرفتن شپش است. ممکن است بر روی سر زخم‌هایی ناشی از خراشیده‌شدن، ایجاد شود. در این بیماری فرد حس می‌کند که چیزی روی سرش می‌خزد.
پلانوس لیکن (Lichen Planus)
این بیماری نادر باعث تأثیر بر پوست، حفره دهان، پوست سر، ناخن‌ها، دستگاه تناسلی و یا مری می‌شود. این آسیب‌ها، در طی چند هفته تا چند ماه پیشروی می‌کنند. در این بیماری، زخم‌های بنفش رنگ، خارش‌دار و یا برآمدگی‌هایی که ممکن است با خطوط نازک سفیدرنگ پوشانده شوند، ظاهر می‌شوند. تاول‌هایی که می‌ترکند و پوسته‌پوسته می‌شوند نیز، از دیگر علائم این بیماری هستند.
خشکی پوست سر(Dry Scalp)
بیماری خشکی پوست سر به نظر ساده می‌آید اما ممکن است تأثیر زیادی روی زندگی فرد داشته باشد. این بیماری می‌تواند باعث خارش و پوسته‌پوسته شدن پوست شود و زمانی که پوست به دلیل خراشیده‌شدن بریده‌بریده می‌شود، باکتری‌ها می‌توانند به داخل این قسمت‌ها نفوذ کرده و باعث عفونت شوند. این بیماری در آب و هوای خشک، شایع‌تر است و هرچه سن شخص بیشتر شود، امکان ابتلا به این بیماری، بیشتر خواهد بود. همینطور اگر موهایتان را به دفعات زیاد بشویید و یا از محصولاتی که چربی طبیعی مو را از بین می‌برند، استفاده کنید، امکان ابتلا به این بیماری بیشتر می‌شود.
شوره سر (Dandruff)
تکه‌های کوچک پوست سر که بیش از حد خشک یا چرب هستند از روی سر کنده شده و بر روی شانه‌ها پخش می‌شوند. برخی بیماری‌های خاص مثل HIV (The Human Immunodeficiency Viruses) یا پارکینسون (Parkinson) می‌توانند باعث این وضعیت شوند. این بیماری ممکن است به دلیل پاسخ منفی به برخی صابون‌ها، شامپوها و یا قارچ‌های روی پوست سر باشد.
درماتوفیتوز یا کرم حلقوی (Ringworm)
برخلاف اسم این بیماری، هیچ کرمی در آن وجود ندارد. در واقع، بیماری درماتوفیتوز یک انگل است که می‌تواند پوست سر و بدن را تحت تأثیر قرار دهد و باعث خارش، پوسته‌پوسته شدن و یا ایجاد قسمت‌های کچل‌شده‌ای روی سر شود. این بیماری مسری و در کودکان نوپا و بچه‌ها شایع است.
فولیکولیت(Folliculitis)
فولیکولیت یک بیماری شایع است که معمولاً زمانی ایجاد می‌شود که فولیکول‌ها (سوراخ‌های ریز، روی سر که مو از آن‌ها رشد می‌کند) تحریک شوند. تحریک فولیکول ها پس از عفونت قارچی یا باکتریایی رخ می‌دهد و برجستگی‌های کوچک قرمز و سفید معمولاً در اطراف فولیکول‌ها دیده می‌شوند. این بیماری ممکن است گسترش پیدا کند و به جراحات پوسته‌ای تبدیل شود که به آسانی بهبود پیدا نکنند. در موارد وخیم، این بیماری می‌تواند باعث ریزش مو و زخم شود.
آماس پوست چرب(Seborrheic Dermatitis)
این بیماری باعث ایجاد تکه‌های پوسته‌پوسته و شوره‌های سر می‌شود. آماس پوست چرب همچنین می‌تواند موجب تأثیر برروی قسمت‌های چرب بدن مثل صورت، بالای قفسه‌سینه و کمر شود. این بیماری ممکن است باعث خارش شود اما بیماری جدی نیست.
کلاه گهواره(Cradle Hat)
کلاه گهواره نیز مانند بیماری آماس پوست چرب، در اطفال رخ می‌دهد. این بیماری دردناک یا خارش آور نیست، اما می‌تواند باعث دیده‌شدن پوسته‌های ضخیم، پوسته‌پوسته و زرد شود که به آسانی از روی سر نوزاد محو نمی‌شوند.
بیماری های پوستی سر و روش درمان آن ها
درمان خشکی پوست سر
برای درمان این بیماری، تغییر دادن سبک زندگی، به شما کمک خواهدکرد. عدم شستشوی موها به دفعات و همینطور استفاده از شامپوهای ملایم‌تر (به پیشنهاد پزشک) می‌تواند باعث بهبود این بیماری شود. در موارد وخیم و یا زمانی که خشکی، ناشی از یک بیماری قابل درمان است، پزشک ممکن است برای شما قرص تجویز کند.
درمان شوره سر
درمان شوره سر بستگی به علت ابتلا به این بیماری، دارد. مثلاً اگر این بیماری در اثر استفاده از یک شامپوی خاص ایجاد شده است، شما فقط باید شامپوی خود را تغییر دهید و یا می‌توانید یک شامپوی بدون نسخه ضد شوره را امتحان کنید. اگر باز هم شوره سرتان رفع نشد، باید به پزشک مراجعه کنید.
درمان درماتوفیتوز یا کرم حلقوی
پزشک شما ممکن است برایتان دارو یا شامپو، شستشو با آب و یا کرم‌هایی را تجویز کند که بر روی پوست سر استفاده کنید. این بیماری باید کاملاً پس از درمان رفع شود تا فرد دوباره به آن مبتلا نشود.
درمان شپش
شامپوهای خاص و شستشو با آب، باعث کشته شدن شپش‌ها می‌شوند. میتوان برخی از این محصولات را بدون نسخه دریافت کرد اما محصولات قوی‌تر نیاز به نسخه پزشک دارند. پوست سر ممکن است حتی تا مدتی پس از درمان شپش‌ها، دچار خارش شود.
درمان فولیکولیت
این بیماری از طریق کرم‌های درمانی، شامپوها و یا نوردرمانی درمان می‌شود. در برخی موارد خاص شاید به جراحی‌های کوچکی نیاز شود.
درمان طاسی آره آتا
تاکنون هیچ درمان و یا داروی اثبات شده‌ای، برای رفع علائم این بیماری گزارش نشده است. داروهای رشد مو ممکن است برای برخی افراد کاربردی باشند. حتی احتمال دارد، موهای شما دوباره به خودی خود رشد کنند. محافظت از قسمت‌های در معرض دید مخصوصاً پوست بالای سر در برابر نور خورشید، به وسیله‌ی کلاه، شال و کرم ضد آفتاب، بسیار مهم است.
درمان آماس پوست چرب
بیماری آماس پوست چرب، برای طولانی مدت باقی می‌ماند اما علائم آن با کرم‌ها، داروها و شامپوهای خاص درمان می‌شوند.
درمان کلاه گهواره
این بیماری معمولاً به خودی‌خود از بین می‌رود. شما می‌توانید با شستشوی روزانه موی نوزاد با یک شامپوی ملایم باعث نرم شدن آن شوید. اگر پس از چند هفته علائم بهتر نشد، بهتر است یک پزشک، نوزاد را معاینه کند.