داشتن پوست حساس یک مسئله شایع است اما به خودی خود بیماری یا ضایعه پوستی در نظر گرفته نمی‌شود. این اصطلاح به طور کلی به پوستی گفته می‌شود که بیشتر در معرض التهاب یا واکنش‌های جانبی باشد. افرادی که دارای پوست حساس هستند ممکن است واکنش‌های شدیدی نسبت به مواد شیمیایی، رنگ و مواد معطر موجود در محصولاتی که در تماس با پوست هستند، داشته باشند. همچنین ممکن است در اثر تماس با لباس یا اصحطکاک دچار جوش و تحریک شوند.
در بسیاری از موارد نیز ممکن است پوست حساس علامت یک بیماری زمینه‌ای باشد. یافتن راه‌هایی برای جلوگیری از عوامل محرک احتمالی و تسکین پوست تحریک شده، به افرادی که دارای پوست حساس هستند، کمک می‌کند تا تسکین یافته و کیفیت زندگیشان بهتر شود.
علائم پوست حساس
علائم در پوست حساس معمولاً بدون ضایعات پوستی قابل مشاهده ظاهر می‌شوند. از نشانه‌های آن می‌توان به خارش، سوزش، التهاب یا درد اشاره کرد که تأثیر زیادی بر کیفیت زندگی فرد دارد. علائم عصبی حسی شناخته شده شبیه علائم درد نوروپاتیک هستند. علائم پوست حساس ممکن است توسط مواد آرایشی، برخی شرایط محیطی (به عنوان مثال نور ماورا بنفش، دما، باد) و روانشناختی (به عنوان مثال استرس) یا عوامل هورمونی (به عنوان مثال چرخه قاعدگی) ایجاد شوند. جالب است بدانید که نشانه‌های حساسیت پوستی حتی می‌تواند بدون دلیل هم رخ دهد. در بیشتر بیماران، علائم، پس از گذشت مدت کوتاهی از قرار گرفتن در معرض عوامل محرک رخ می‌دهد و ممکن است برای چند دقیقه یا حتی ساعت‌ها و روزها هم ادامه داشته باشند. این علائم بیشتر در صورت و حتی به طور غیرمعمول در برخی قسمت‌های بدن مانند دستگاه تناسلی نیز دیده شوند.
انواع حساسیت‌های پوستی
حساسیت‌های پوستی به اشکال مختلف ظاهر می‌شوند. در این مقاله به بررسی متداول‌ترین آن‌ها می‌پردازیم:
درماتیت تماسی
اگر بعد از انداختن زیورآلات جدید یا استفاده از لوازم آرایشی و مراقبتی برند متفاوت، بثورات پوستی پیدا کرده‌اید، احتمالاً درگیر این نوع حساسیت پوستی هستید. پوست شما در تماس با یک ماده حساسیت‌زا، مانند نیکل یا ماده شیمیایی موجود در صابون، لوسیون یا ضد آفتاب، واکنش نشان می‌دهد. ذرات موجود در هوا، مانند گرد و غبار، هنگام نشستن روی پوست شما نیز می توانند باعث بروز درماتیت شوند.
در برخی موارد، پوست فقط به آفتاب واکنش نشان می‌دهد که «درماتیت تماسی فوتوآلرژیک» نامیده می‌شود. این حساسیت توسط برخی مواد شیمیایی مانند ضدآفتاب‌ها، فوم اصلاح و عطرها به وجود می‌آید.
علائم این دسته از حساسیت‌ها از خفیف تا شدید است که انواع معمول آن‌ها عبارتند از:
- قرمزی
- تورم
- ترک پوستی
- سوزش
- تاول
- برجسته شدن پوست
- تکه‌های پوسته پوسته شده
- جوش
پوست معمولاً بلافاصله پس از تماس واکنش ندارد. این امر ممکن است از حداقل چند ساعت تا حداکثر 10 روز به طول بیانجامد. اما برای اکثر بیماران علائم درماتیت تماسی به طور میانگین از 12 ساعت تا 3 روز پدیدار می‌شوند. حتی در طی روند درمان نیز ممکن است تا 4 هفته علائم ادامه داشته باشد.
کهیر
به تاول‌ها و برجستگی‌های قرمز و خارش‌دار کهیر گفته می‌شود که در نتیجه واکنش‌های آلرژیک به گزش حشرات، داروها و غذاها روی پوست ظاهر می‌گردند. کهیرها بلافاصله ظاهر و در عرض چند ساعت یا چند روز کمرنگ می‌شوند.
اگزما
اگزما یا «درماتیت آتوپیک» یک بیماری مزمن آلرژیک است که معمولاً از دوران کودکی شروع می‌شود. اگزما دارای علائم زیر است:
- خارش
- قرمزی
- خشکی پوست
کارشناسان و محققان هنوز مطمئن نیستند که چه عواملی می‌تواند ریشه اصلی ابتلا به آن باشند. اما موارد زیر بیشتر گزارش شده است.
- مو و پشم حیوانات
- محصولات شوینده و پاک کننده
- گرد و خاک
حساسیت پوستی بر اثر چه عواملی اتفاق می‌افتد؟
- حساسیت به لوازم آرایشی و بهداشتی
اصطلاح لوازم آرایشی تعریف گسترده‌ای دارد و شامل محصولات مراقبت پوست، محصولات مراقبت از مو و محصولات مراقبت از ناخن و همچنین زیبایی این سه مورد است. لوازم آرایشی مدرن برای اکثر کاربران بی‌خطر است و واکنش‌های جانبی بسیار نادری دارد؛ چرا که تولیدکنندگان قبل از عرضه محصول به بازار موظفند ایمنی و کیفیت محصول را آزمایش کنند. با وجود همه این تلاش‌ها، در صورتی که پوست حساسی دارید ممکن است حساسیت پوستی رخ دهد. محصولات مراقبت از پوست و بعد از آن محصولات مراقبت از مو و ناخن مهمترین عامل ایجاد کننده درماتیت تماسی هستند. متداول‌ترین مواد آلرژی زا، مواد معطر و نگهدارنده هستند. تشخیص حساسیت به مواد آرایشی با مرور تاریخچه بالینی بیمار، معاینه فیزیکی و آزمایش نمونه پوستی تأیید می‌گردد.
پوست ممکن است به مواد نگهدارنده و فلزات موجود در پاک‌کننده‌ها، ضد آفتاب‌ها، لوازم آرایشی، رنگ مو و ضد عرق‌ها واکنش نشان دهد. پچ تست روش استاندارد و خوبی برای تشخیص محرک‌های پوستی هر فرد است. موادی که باعث بوی خوب عطرها، لوسیون‌ها و سایر محصولات آرایشی و بهداشتی می‌شوند، از جمله مهمترین عوامل حساسیت زا برای پوست هستند.
- حساسیت به مواد شوینده
شوینده‌ها حاوی انواع مختلفی از مواد تحریک کننده هستند. مواد شوینده حاوی نوعی سورفکتانت یا ماده مؤثر روی سطح هستند. سورفکتانت‌های خشن برای افرادی که پوست حساس دارند تحریک کننده است. سایر مواد حساسیت زای رایج که در مواد شوینده وجود دارند عبارتند از:
- مواد نگهدارنده
- آنزیم‌های فعال
- پارابن
- رنگ‌ها
- نرم‌کننده‌های حوله و لباس
- تغلیظ‌کننده‌ها و حلال‌ها
- امولسیون‌ها
آلرژی به مواد حساسیت زای ملایم، مانند آنچه در شوینده‌ها وجود دارد، به طور معمول پس از تماس‌های مکرر و به آرامی ایجاد می‌شود. با این وجود، هنگامی که فرد به آلرژی مبتلا شد، حضور مقادیر کمی از ماده هم برای بروز حساسیت کافی است.
- حساسیت به مواد غذایی
آلرژی‌های غذایی به طور معمول در اثر مصرف پروتئین‌های خاص در غذاها ایجاد می‌شود، که سیستم ایمنی بدن آن‌ها را به عنوان مهاجم شناسایی و برای مقابله با آن‌ها، آنتی بادی تولید می‌کند. شناسایی آلرژن های احتمالی در رژیم غذایی بهترین راه برای جلوگیری از علائم سوء آلرژی غذایی، از جمله خارش است. مواد غذایی که بیشتر ممکن است باعث آلرژی شود عبارتند از:
- سویا
- گندم
- ماهی
- آبزیانی مانند صدف، میگو، خرچنگ
- بادام زمینی
- شیر گاو
- تخم مرغ
- حساسیت به زیورآلات و برخی فلزات
آلرژی به جواهرات یکی از دلایل شایع درماتیت تماسی است. بیشترین حساسیت به جواهرات توسط فلزات نیکل و کبالت -که در تولید آلیاژهای فلزات گرانبها مورد استفاده قرار می‌گیرد- ایجاد می‌شود. در جواهرات ارزان قیمت، نیکل اغلب به عنوان فلز پایه استفاده می‌گردد که سپس با طلا یا نقره پوشانده می‌شود. بسیاری از افرادی که معتقدند به طلا یا نقره حساسیت دارند، در واقع به نیکل حساسیت دارند، که می‌تواند به عنوان عنصری در طلا یا نقره وجود داشته و یا در ساخت جواهرات به منظور سفید کردن و یا استحکام بخشیدن به آن استفاده گردد. نیکل علاوه بر جواهرات، در لوازم دیگری همچون سگک‌های کمربند، زیپ، قلاب‌های لباس زیر زنانه و حتی موبایل یافت می‌شود، که می‌تواند عامل درماتیت تماسی در افراد باشد.
- حساسیت به نور خورشید
آلرژی به خورشید که به عنوان کهیر خورشیدی نیز شناخته می‌شود، یک آلرژی نادر است که باعث ایجاد کهیر در پوست می‌گردد. لکه‌ها یا جوش‌های خارش‌دار مایل به قرمز معمولاً ظرف چند دقیقه بعد از قرار گرفتن در معرض آفتاب ظاهر می‌شوند و ممکن است برای مدت کوتاهی یا حتی تا چند ساعت روی صورت باقی بمانند. علت کهیر خورشیدی مشخص نیست. این آلرژی ممکن است مزمن شود، اما علائم آن قابل درمان است.
علائم اصلی حساسیت به آفتاب، لکه‌های قرمز رنگی روی پوست شما است که خارش، سوزش و سوختگی دارد. اگر کهیر مقدار زیادی از پوست شما را بپوشاند، ممکن است علائم آلرژیک دیگری مانند:
- فشار خون پایین
- سردرد
- حالت تهوع
- تنفس دشوار
را تجربه نمایید. بثورات ممکن است مناطقی از پوست شما را که معمولاً در معرض نور خورشید قرار ندارند نیز تحت تأثیر قرار دهد. اگر حساسیت فرد به آفتاب زیاد باشد ممکن است کهیر در مناطقی از پوست که با لباس نازک پوشیده شده است نیز ظاهر شود. ظاهر بثورات بسته به میزان حساسیت فرد متفاوت است. گاهی اوقات پوست تاول می‌زند و یا پوسته پوسته می‌شود.
علت دقیق کهیر خورشیدی ناشناخته است. این آلرژی زمانی رخ می‌دهد که نور خورشید ترشح هیستامین یا ماده شیمیایی مشابه را در سلول‌های پوستی فعال کند. این مکانیسم به عنوان یک واکنش آنتی ژن-آنتی بادی توصیف شده است. این نوع واکنش زمانی اتفاق می‌افتد که سیستم ایمنی بدن برای مقابله با آنتی ژن یا محرک خاصی که به نور خورشید واکنش نشان می‌دهد، آنتی بادی تولید کند. کهیر، واکنش التهابی ناشی از آن است. احتمال ابتلا به این نوع حساسیت زمانی بیشتر خواهد شد که:
- سابقه خانوادگی این بیماری وجود داشته باشد.
- فرد مبتلا به درماتیت باشد.
- فرد به طور مرتب از عطرها، ضدعفونی کننده‌ها ، رنگ‌ها یا سایر مواد شیمیایی استفاده کند که در معرض نور خورشید ممکن است باعث تحریک بیماری شود.
- فرد از آنتی بیوتیک‌ها یا سایر داروها از جمله داروهای سولفا استفاده کند که ممکن است باعث تحریک گردد.
در برخی موارد، طول موج‌های خاص نور فرابنفش (UV) واکنش آلرژیک و حساسیت‌زایی را در پوست ایجاد می‌کند. اکثر افراد مبتلا به کهیر خورشیدی به UVA آفتاب واکنش نشان می‌دهند.
- حساسیت به سرما
کهیر سرد، یک واکنش خود ایمنی پوستی نسبت به باد و سرما است که در عرض چند دقیقه پس از قرار گرفتن در معرض باد سرد ظاهر می‌شود. درواقع روی پوست جوش‌های قرمز و خارش‌دار (کهیر) ظاهر می‌گردد. این نوع حساسیت بیشتر در جوانان رخ می‌دهد. درمان معمولاً شامل مراحل پیشگیری مانند مصرف آنتی هیستامین‌ها و پرهیز از هوا و آب سرد است. علائم و نشانه های کهیر سرد شامل موارد زیر است:
- جوش‌های موقت و مایل به قرمز و خارش‌دار (کهیر)
- بدتر شدن واکنش با گرم شدن پوست
- ورم دست در حالی که اشیا سرد را در دست دارید.
- تورم لب در اثر مصرف غذا یا نوشیدنی سرد
علائم کهیر سرد خیلی زود پس از قرار گرفتن پوست در معرض افت ناگهانی دمای هوای سرد شروع می‌شود. آب و هوای مرطوب و وزش باد سبب شعله‌ور شدن علائم می‌گردد.
- حساسیت به دارو
واکنش دارویی نوعی حساسیت پوستی مانند برجستگی‌های خارش‌دار، بثورات پوستی و یا تاول است که در صورت واکنش منفی بدن به دارو، ایجاد می‌شود. افراد در هر سنی می‌توانند واکنش دارویی را تجربه کنند. هیچ راهی برای جلوگیری از آن وجود ندارد، مگر اینکه تا حد امکان آن دارو را مصرف نکرده و داروهای مشابه آن گروه را مصرف کنید. بسیاری از افراد بدون آسیب دائمی به پوست بهبود می‌یابند، اگرچه علائم حساسیت ممکن است چند روز یا چند هفته پس از قطع مصرف دارو نیز ادامه داشته باشد. اکثر بثورات داروئی متقارن هستند. این بدان معنی است که در هر دو قسمت بدن شما یکسان به نظر می رسند. علائم در برخی موارد با خارش یا سوزش همراه هستند.
- حساسیت به گرد و غبار و آلودگی هوا
طوفان و یا نظافت در خانه می‌تواند برای افرادی که به گرد و غبار حساسیت دارند علائم ناخوشایندی را ایجاد کند. علائم آلرژی اغلب در حین جارو زدن و گردگیری بدتر می‌شوند. افرادی که به گرد و غبار حساسیت دارند اغلب بیشترین آسیب را در هوای طوفانی خارج از خانه می‌بینند. ریزگردها موجودات ریزی هستند که به سختی با چشم دیده می‌شوند و یکی از رایج‌ترین مواد حساسیت زا هستند و علائم آن می‌تواند در تمام طول سال وجود داشته باشند. آلرژی به گرد و غبار می‌تواند آسم را تحریک کرده و باعث شعله‌ور شدن اگزما نیز می‌شود. تماس پوست با آلاینده‌های هوا ممکن است پیری پوست و بیماری‌های التهابی یا آلرژیک پوستی مانند درماتیت آتوپیک، اگزما، پسوریازیس یا آکنه ایجاد کند.
- حساسیت فصلی
حساسیت فصلی در برخی موارد سبب خارش چشم و پوست می‌شود. مواد حساسیت‌زا مانند گرد و غبار می‌توانند با پوست تماس پیدا کنند و باعث جوش شوند. وقتی این اتفاق می‌افتد ممکن است لکه‌های قرمز خارش‌دار روی پوست مشاهده شود. در موارد شدیدتر، آلرژن‌ها می‌توانند باعث درماتیت آتوپیک شوند. این حالت به صورت تکه‌های پوسته پوسته، ناهموار و خشک روی پوست ظاهر می‌شود. برخی از افراد پف کردن، تاول زدن و ترک خوردن برخی نقاط پوست را تجربه خواهند نمود. درماتیت آتوپیک می‌تواند بسیار ناخوشایند ظاهر شود، بنابراین اگر این علائم را مشاهده کردید، جهت درمان به متخصص پوست خود مراجعه کنید.
مراجع:
pacificdermatologyspecialists.com