بیماری های لب و دهان (بخش دوم)

خانه » بلاگ » پوست » بیماری های لب و دهان (بخش دوم)

بیماری های پوستی لب و دهان

دهان و لب‌ها معمولاً قسمت‌های بسیار مرطوبی هستند. در نتیجه بروز بیماری‌های لب و دهان و زخم‌ های لب و دهان امری طبیعی است. برخی از بیماری‌ های دهانی نیز منجر به ایجاد مشکلات پوستی لب می‌شوند. موارد زیر از جمله این بیماری‌ها هستند:

لکه‌های فوردایس (Fordyce spots)
لکوپلاکیای دهانی (oral leukoplakia)
آفت دهان یا زخم شانکر (canker sore)
لیکن پلان دهانی (Oral lichen planus)

در این مقاله قرار است به دو اختلال زخم شانکر و لیکن پلان دهان، علائم آن‌ها روی لب و درمان بیماری های لب پرداخته شود.

زخم شانکر چیست؟

زخم شانکر (canker sore) یا آفت، زخم دهان باز و دردناک است. زخم شانکر، شایع‌ترین نوع زخم دهان است. برخی از افراد این زخم‌ را در داخل لب یا گونه خود مشاهده می‌کنند. شکل زخم‌ها بیضی و رنگ آن‌ها معمولاً سفید یا زرد است. همچنین توسط بافتی نرم، قرمز و ملتهب احاطه شده‌اند.

پوشانه جوانساز پوست نیلای

به روزترین و کم‌خطرترین روش جوانسازی پوست

سفارش ماسک نوری نیلای

پوست جوان و شاداب دیگر یک خاطره نیست

خرید نیلای

از علائم آفت دهان ایجاد ناحیه قرمز دردناک و احساس سوزن‌سوزن شدن در دهان است. در برخی موارد علائم دیگری مانند تب و تورم غدد لنفاوی نیز ممکن است وجود داشته باشد. آفت‌ها مسری نیستند. این زخم‌ها معمولاً در عرض یک تا سه هفته بدون درمان بهبود پیدا می‌کنند. اما درد آن‌ها معمولاً طی هفت تا ده روز از بین می‌رود. بهبودی آفت‌های شدید ممکن است تا شش هفته طول بکشد.

انواع آفت دهانی (انواع زخم شانکر)

زخم‌های شانکر به سه دسته زیر تقسیم می‌شوند:

زخم‌های خفیف یا جزئی شانکر: آفت‌های خفیف و کوچک شایع‌ترین نوع آفت هستند. اگرچه ممکن است دردناک باشند. اما معمولاً در حدود یک تا دو هفته پس از شروع، خودبه‌خود و بدون هیچ‌گونه زخمی بهبود پیدا می‌کنند.
زخم‌های شانکر ماژور (Major) یا عمده: آفت‌های ماژور نسبت به آفت‌های خفیف کمتر شایع هستند. همچنین می‌توانند علائم شدیدتری ایجاد کنند. بهبودی آن‌ها ممکن است تا چهار هفته طول بکشد. علاوه بر این امکان ایجاد اسکار در این نوع زخم وجود دارد.
زخم‌های شانکر هرپتی‌فرم (Herpetiform): زخم‌های شانکر هرپتی فرم بسیار نادر هستند. در میان افراد مبتلا به آفت‌های شانکر، تنها حدود پنج درصد تحت‌تأثیر این نوع قرار می‌گیرند. در موارد نادر، زخم‌های شانکر هرپتی‌فرم با هم ادغام می‌شوند. سپس تشکیل خوشه می‌دهند. در این صورت ممکن است بهبود آن‌ها چند هفته طول بکشد. این امر خطر ایجاد جای زخم را افزایش می‌دهد.

علائم آفت دهان چیست؟

زخم شانکر بسته به نوع خاص آن می‌تواند علائم مختلفی ایجاد کند. برخی از شایع‌ترین علائم مرتبط با زخم‌های خفیف شانکر عبارتند از:

برجستگی‌های کوچک بیضی‌شکل در داخل دهان
احساس گزگز یا سوزش
احساس درد هنگام خوردن، آشامیدن یا صحبت‌کردن

علائم آفت ماژور نیز عبارتند از:

برجستگی‌های بزرگ و گرد در داخل دهان
سوزن‌سوزن شدن، سوزش یا التهاب
درد شدید
مشکل در خوردن، نوشیدن یا صحبت‌کردن

برخی از علائم احتمالی زخم‌های شانکر هرپتی‌شکل عبارتند از:

برجستگی‌های کوچک به اندازه سر سوزن در داخل دهان که می‌توانند به صورت خوشه‌ای شکل بگیرند.
سوزن‌سوزن شدن یا سوزش در دهان
احساس درد که ممکن است هنگام جویدن، نوشیدن یا صحبت‌کردن تشدید شود.

علت آفت دهان

در صورت داشتن سابقه خانوادگی ابتلا به آفت، خطر مبتلا‌شدن فرد به آن افزایش پیدا می‌کند. آفت‌ها علل مختلفی دارند. شایع‌ترین آن‌ها عبارتند از:

عفونت ویروسی
فشار
نوسان‌های هورمونی
آلرژی غذایی
چرخه قاعدگی
کمبود مواد معدنی
مشکل سیستم ایمنی
آسیب دهان

کمبود ویتامین ب و آفت دهان

کمبود برخی ویتامین‌ها نیز می‌تواند فرد را مستعد ابتلا به آفت‌ها کند. از جمله ویتامین‌های زیر:

B3 -نیاسین (niacin)-
B9 -اسید فولیک (folic acid)-
B12 –کوبالامین (cobalamin)-

کمبود روی، آهن یا کلسیم هم می‌تواند باعث تحریک یا تشدید آفت شود. در برخی موارد، علت زخم شانکر قابل تشخیص نیست.

آفت دهان تشخیص افتراقی

پزشک معمولاً می‌تواند با معاینه، زخم شانکر را تشخیص دهد. همچنین در صورت بروز مشکلات زیر در بیمار ممکن است آزمایش خون یا نمونه‌برداری از قسمت مورد نظر، انجام گیرد:

ابتلا به ویروس
کمبود ویتامین یا مواد معدنی
اختلال هورمونی
مشکل در سیستم ایمنی بدن
ایجاد زخم شدید

یک ضایعه سرطانی ممکن است به صورت زخم شانکر ظاهر شود. اما بدون درمان بهبود پیدا نمی‌کند. برخی از علائم سرطان دهان مانند زخم‌های دردناک و تورم در گردن، شبیه به زخم‌های شانکر است. سرطان دهان اغلب با علائم منحصر به فرد زیر مشخص می‌شود:

خونریزی از دهان یا لثه
لق‌شدن دندان‌ها
مشکل در بلع
گوش درد

در صورت داشتن این علائم همراه با علائم زخم شانکر، فوراً به پزشک خود مراجعه کنید.

درمان زخم شانکر

آفت‌ها معمولاً بدون درمان بهبود پیدا می‌کنند. با این حال، ایجاد تغییراتی در شیوه زندگی می‌تواند برای درمان آفت مفید باشد. به عنوان مثال می‌توانید کارهای زیر را انجام دهید:

برای جلوگیری از عفونت باکتریایی باید به طور مرتب دندان‌های خود را مسواک بزنید. همچنین نخ دندان بکشید.
برای تسریع روند بهبودی از مصرف غذاهای تند پرهیز کنید.

درد زخم شانکر گاهی‌اوقات می‌تواند شدید باشد. در این صورت می‌توانید با غرغره‌کردن دهانشویه یا آب نمک این درد را کاهش دهید. البته در ابتدا ممکن است احساس ناراحتی کنید. اما به احتمال زیاد این روش به کاهش درد کمک می‌کند. برخی از مواد موجود در محصولات موضعی بدون نسخه نیز می‌توانند به تسکین و بهبود زخم ها کمک کنند. از جمله:

بنزوکائین (benzocaine)- اورابیس (Orabase)، زیلاکتین-بی (Zilaktin-B)، کانک آ (Kank-A)-
شستشوی پراکسید هیدروژن (hydrogen peroxide) -پراکسیل (Peroxyl)، اوراژل(Orajel)-
فلوسینونید (fluocinonide) –وانوس (Vanos)-

پزشک یا دندانپزشک نیز ممکن است موارد زیر را تجویز کند:

دهانشویه ضدمیکروبی، مانند لیسترین (Listerine) یا دهانشویه با کلرهگزیدین (chlorhexidine)-پریدکس (Peridex)، پریوگارد (Periogard)-
آنتی‌بیوتیک مانند دهان‌شویه‌ها یا قرص‌های حاوی داکسی‌سایکلین (doxycycline) –مونودوکس (Monodox)، آدوکسا (Adoxa)، ویبرامایسین (Vibramycin)-
پماد کورتیکواستروئیدی (corticosteroid) مانند هیدروکورتیزون همی‌سوکسینات (hydrocortisone hemisuccinate) یا بکلومتازون (beclomethasone)
دهانشویه تجویزی به ویژه دهانشویه حاوی دگزامتازون (dexamethasone) یا لیدوکائین (lidocaine) برای کاهش التهاب و درد

بیماری لیکن پلان دهان چیست؟

در لیکن پلان (Lichen planus)، بثورات پوستی خارش‌دار در اثر پاسخ ایمنی ایجاد می‌شود. این اختلال می‌تواند در هر نقطه از پوست بدن رخ دهد. در موارد لیکن پلان دهان، غشاهای مخاطی داخل دهان تنها ناحیه آسیب‌دیده است. درگیری لب، به خصوص به صورت جدا، غیرمعمول است. شیوع درگیری لب از 3/6 تا 4/29 درصد متغیر است. لیکن پلان دهان علائمی متفاوت از سایر موارد لیکن پلان دارد. در این بیماری به جای بثورات، افراد ممکن است بافت‌های متورم، لکه‌های سفید و زخم‌های باز را تجربه کنند. لیکن پلان دهان مسری نیست.

علائم لیکن پلان دهان چیست؟

ضایعات ناشی از لیکن پلان دهان در داخل دهان و قسمت‌های زیر ایجاد می شوند:

داخل گونه‌ها (شایع‌ترین محل)
لثه‌ها
زبان
بافت‌ داخلی لب‌ها
سقف دهان

علائم این اختلال می‌توانند به دو شکل زیر ظاهر شوند:

لکه‌های بافتی سفید، توری و برجسته شبیه تار عنکبوت
لکه‌های حساس و متورم به رنگ قرمز روشن

ضایعات همچنین می‌توانند به صورت زخم‌های باز، ظاهر و یا به آن تبدیل شوند. لکه‌های سفید و توری معمولاً درد یا ناراحتی زیادی ایجاد نمی‌کنند. اما لکه‌های قرمز و متورم یا زخم‌های باز ممکن است باعث درد یا ناراحتی شوند. به طور کلی علائم می‌تواند شامل موارد زیر باشد:

تیر کشیدن یا سوزش در ناحیه آسیب‌دیده
درد یا ناراحتی هنگام صحبت‌کردن، خوردن یا آشامیدن (در صورت ایجاد زخم‌های باز ممکن است این درد را حتی بدون خوردن یا آشامیدن نیز تجربه کنید.)
افزایش حساسیت به غذاهای اسیدی، تند، درشت بافت یا گرم
التهاب لثه‌ها از جمله خونریزی هنگام مسواک‌زدن

علائم لیکن پلان لب

علائم لیکن پلان جدا‌شده لب‌ها به صورت سطوحی مایل به سفید، قرمز یا مخلوطی از هر دو رنگ، همراه با پوسته‌پوسته‌شدن، فرسایش و زخم ظاهر می‌شود. این علائم ممکن است با برخی تاول‌ها در امتداد ورمیلیون (vermilion) لب بالا، پایین یا هردو نیز همراه باشد. ورمیلیون قسمت قرمزرنگ یا گوشتی لب است. ظاهر ناخوشایند ضایعات لب منجر به ناراحتی روانی می‌شود. این امر توسط برخی از بیماران گزارش شده است.

علت لیکن پلان دهانی چیست؟

دانشمندان از علت ایجاد هر نوع لیکن پلان حتی نوع دهانی آن مطمئن نیستند. اما مشخص است که این بیماری با یک پاسخ ایمنی مرتبط است. برخی از تئوری‌ها به لیکن پلان دهانی به خودی خود، به عنوان یک اختلال خودایمنی اشاره می‌کنند. در حالی که طبق نظر برخی دیگر می‌تواند نشانه‌ای از یک اختلال خودایمنی دیگر باشد. عوامل زیر می‌توانند باعث ایجاد این عارضه شوند:

داشتن یک اختلال خودایمنی
آسیب‌دیدن دهان
عفونت دهان
مصرف داروهای خاص
داشتن واکنش آلرژیک به چیزی که در تماس با دهان است، مانند غذا یا وسایل دندانپزشکی

این عوامل همچنین می‌توانند در افراد مبتلا به این بیماری، محرک باشند.

تشخیص لیکن پلان دهانی

پزشک برای تشخیص این اختلال، ابتدا دهان بیمار را معاینه می‌کند. همچنین ممکن است قسمت‌های دیگر پوست بدن را نیز بررسی کند. در صورت عدم اطمینان از تشخیص، امکان انجام بیوپسی (biopsy) از یک یا چند ضایعه برای جمع‌آوری نمونه‌های بافتی وجود دارد. پزشک همچنین ممکن است از ناحیه آسیب‌دیده کشت سواب (swab) بگیرد. با این کار می‌تواند عفونت‌های ثانویه را جستجو کند.

ویژگی‌های بالینی لیکن پلان دهانی جداشده لب‌ها معمولاً اشتباه تشخیص داده می‌شوند. زیرا ممکن است شبیه بسیاری از انواع دیگر بیماری شیلیت یا کیلیت (cheilitis) باشد.

درمان لیکن پلان دهان

بیماری مزمن لیکن پلان دهانی، قابل درمان نیست. اما می‌توان آن را مدیریت کرد. در واقع درمان بیماری روی رفع علائم و به‌ حداقل‌ر ساندن ضایعاتتا حد امکان متمرکز خواهد بود. گزینه‌های درمانی عبارتند از:

کورتیکواستروئیدهای (corticosteroids) موضعی که می‌توانند به شکل ژل، پماد یا دهانشویه و به طور مستقیم روی ناحیه آسیب‌دیده، اعمال شوند.
تزریق کورتیکواستروئیدها که مستقیماً روی ضایعه اعمال می‌شود.
کورتیکواستروئیدهای خوراکی که فقط برای مدت کوتاهی قابل مصرف هستند.
داروهای پاسخ ایمنی

تغییرات زیر در سبک زندگی نیز می‌تواند به مدیریت لیکن پلان دهان کمک کند:

استفاده از خمیردندان ملایم
خوب غذا خوردن و مصرف غذاهای سرشار از مواد مغذی مانند میوه‌ها، سبزیجات، آجیل و پروتئین بدون چربی
ورزش‌کردن زیاد
کاهش استرس

نوبت شما

هدف ما از انتشار این مقاله، کمک به سلامت شماست. پس، نظرها و پیشنهادهای خود را بنویسید و ما را در رسیدن به این هدف یاری کنید. می‌توانید سؤالات خود را نیز درباره ” زخم شانکر و لیکن پلان دهان روی لب” در همین قسمت بیان کنید تا متخصصان ما به آن پاسخ دهند.